Lăng Gia Long - Huế

Lăng Gia Long ở Huế còn được gọi là Thiên Thọ Lăng, bao gồm một quần thể nhiều công trình lăng tẩm trong hoàng quyến, với trọng điểm là khu lăng mộ của vua Gia Long và bà Thừa Thiên Cao hoàng hậu.


Đôi nét tiểu sử vua Gia Long

- Nguyễn Ánh (Nguyễn Phúc Ánh), sinh năm Nhâm (1762), con thứ ba của Nguyễn Luân.
- Năm 1773, Tây Sơn khởi nghĩa, Nguyễn Ánh theo chúa Nguyễn Phúc Thuần vào Quảng Nam.

- Mùa thu năm Ðinh Dậu (1777), chúa Nguyễn Phúc Thuần tử trận, Nguyễn Ánh một mình chạy thoát ra đảo Thổ Chu, rồi sau chạy sang ẩn náu nhờ bên đất Xiêm.

- Tháng 7 năm 1792, vua Quang Trung mất, con là Quang Toản còn ít tuổi, Nguyễn Ánh tổ chức tấn công.

- Đến tháng 7 năm 1802, Nguyễn Ánh đánh bại nhà Tây Sơn lên ngôi hoàng đế, niên hiệu là Gia Long, đóng đô tại thành Phú Xuân (Huế) và đặt tên nước là Việt Nam.

Vua Gia Long quản lý một nước Việt thống nhất từ Bắc chí Nam - từ Lạng Sơn đến Hà Tiên, chia làm 23 trấn, 4 doanh. Từ Ninh Bình trở ra gọi là Bắc Thành gồm 11 trấn. Từ Bình Thuận trở vào gọi là Gia Ðịnh thành gồm 5 trấn. Ở quãng giữa là các trấn độc lập: Thanh Hóa, Nghệ An, Quảng Nghĩa, Bình Ðịnh, Phú Yên, Bình Hòa, Bình Thuận. Đất kinh kỳ đặt 4 doanh: Trực Lệ Quảng Ðức Doanh (tức Thừa Thiên), Quảng Trị doanh, Quảng Bình doanh, Quảng Nam doanh.

Ðể tránh lộng quyền, vua Gia Long không đặt chức Tể tướng, triều đình chỉ có 6 bộ: Lại - Hộ - Lễ - Binh - Hình - Công, do các thượng thư đứng đầu và có tả hữu tham tri, tả hữu thị lang giúp việc.

- Năm 1815, bộ “Quốc triều hình luật” gồm 22 quyển với 398 điều luật đã được ban hành.
- Ngày Ðinh Mùi tháng 12 năm Kỷ Mão (1819), vua Gia Long mất, thọ 59 tuổi, ở ngôi chúa 25 năm, ở ngôi vua 17 năm.

Lăng Gia Long bắt đầu được xây dựng từ năm 1814 và đến năm 1820 mới hoàn tất.


Giá trị kiến trúc Lăng Gia Long

Kiến trúc lăng có vẻ đơn sơ nhưng tổng thể rất hoành tráng với chu vi lên đến 11.234m. Đặc biệt, phong thủy lăng Gia Long và quá trình thiết kế, xây dựng rất được chú trọng bởi chính nhà vua lúc còn sống. Toàn bộ khu lăng là một quần sơn với 42 đồi núi lớn nhỏ với tên gọi riêng, trong đó Ðại Thiên Thọ là ngọn lớn nhất.

Từ bờ sông Hương đi vào lăng Gia Long có đoạn đường rộng, hai bên trồng thông và sầu đông cao vút, xanh um, tạo bầu không khí trong mát, tĩnh mịch. Hai cột trụ biểu uy nghi nằm ở ngoài cùng, báo hiệu đã đến khu vực lăng.

Lăng tẩm nhà vua tọa lạc trên một quả đồi bằng phẳng, rộng lớn. Trước có ngọn Ðại Thiên Thọ án ngữ, sau có 7 ngọn núi làm hậu án. Bên trái có 14 ngọn núi làm “tả thanh long” và bên phải có 14 ngọn làm “hữu bạch hổ”. Tổng thể Lăng Gia Long được chia thành 3 khu vực:

- Chính giữa là mộ lăng vua Gia Long và bà Thừa Thiên Cao hoàng hậu. Qua khỏi sân chầu có các hàng thạch quan uy nghiêm, và bảy cấp sân tế là Bửu Thánh ở đỉnh đồi. Trong Bửu Thánh có 2 ngôi mộ đá được sáng tác theo quan niệm “Càn Khôn hiệp đức” biểu tượng cho hạnh phúc và thủy chung.

- Phía bên phải của lăng Gia Long là khu tẩm điện, có điện Minh Thành làm trung tâm, nơi thờ vua và hoàng hậu thứ nhất. Trong điện Minh Thành có thờ nhiều kỷ vật gắn bó với cuộc đời chinh chiến của vua Gia Long.

- Phía bên trái là Bi Đình, nay vẫn còn tấm bia lớn được chạm khắc tinh tế sắc sảo, ghi bài “Thánh Ðức Thần Công” của vua Minh Mạng soạn, ca ngợi vua cha.

Ngoài ra, trong khu vực Lăng Gia Long còn có các lăng phụ cận tiêu biểu như:

- Lăng Quang Hưng, vợ thứ hai của chúa Hiền vương Nguyễn Phúc Tần.
- Lăng Vĩnh Mậu, vợ chúa Ngãi vương Nguyễn Phúc Trăn.
- Lăng Thoại Thánh, vợ thứ hai của Nguyễn Phúc Luân và là thân mẫu của Gia Long.
- Lăng Thiên Thọ Hữu của bà Thuận Thiên Cao hoàng Hậu, thân mẫu của vua Minh Mạng...


Lăng Gia Long là sự hòa quyện tuyệt vời giữa kiến trúc cổ kính và thiên nhiên hùng vĩ, tạo nên một không gian tĩnh lặng và đậm chất thơ, trở thành điểm tham quan giá trị với khách du lịch trong và ngoài nước.