Thổ cẩm của người Dao đỏ ở bản Tả Phìn

Qua đôi tay khéo léo, đều đều kéo từng sợi chỉ, uốn từng nét hoa tỉ mỉ... những người phụ nữ Dao đỏ ở bản Tả Phìn (Sapa, Lào Cai) như đang dệt nên những “vũ điệu” thổ cẩm, mang đậm giá trị văn hóa truyền thống đặc sắc. Ngay từ đầu bản Tả Phìn, khách du lịch sẽ thấy từng tốp phụ nữ Dao đỏ tụ tập cùng nhau, đang miệt mài với đường kim mũi chỉ để làm nên từng tấm thổ cẩm rực rỡ sắc màu dân tộc.

Kể về truyền thống của nghề, ở làng chẳng ai nhớ nổi dệt thổ cẩm có từ bao giờ, chỉ biết đời này qua đời khác, những người phụ nữ nơi đây coi đó như công việc hàng ngày. Đến khi khách du lịch tìm đến bản Tả Phìn ngày một nhiều, thổ cẩm nơi đây không còn đơn điệu là những vật dụng hàng ngày nữa, mà trở nên đa dạng hơn với túi xách, ba lô, khăn tay, vỏ gối, quần áo… để bán cho khách như món quà lưu niệm độc đáo.

- Có tận mắt chứng kiến từng công đoạn mới rõ, người Dao bản Tả Phìn phải kỳ công như thế nào để làm nên những tấm thổ cẩm. Từ việc trồng cây lanh đến khi cây có chiều cao khoảng 2m thì cắt về, đem phơi khô rồi tách lấy vỏ. Khi tách phải hết sức khéo léo sao cho sợi lanh có độ mảnh đều nhau và không bị đứt nửa chừng. Những bó vỏ được cuộn chặt lại rồi cho vào cối giã, đánh bong hết bột, chỉ còn trơ lại sợi dai, sau đó cuộn lại thành những con sợi lớn.

- Để đạt được độ trắng và mềm, sợi lanh phải qua vài lần luộc nước tro bếp và một lần luộc nước sáp ong rồi mới dệt thành vải bằng khung cửi đai lưng. Tấm vải được dệt xong còn phải giặt đi giặt lại nhiều lần cho thật trắng, sau đó trải lên khúc gỗ tròn, rồi dùng một phiến đá chà sáp ong, trượt đi trượt lại cho đến khi tấm vải thật phẳng.

- Công đoạn đòi hỏi nhiều công sức nhất là thêu hoa văn trang trí lên tấm vải. Mẫu thêu chủ đạo của người Dao bản Tả Phìn là xoáy ốc, hoa bí hoặc những hoa văn lấy cảm hứng từ thiên nhiên như cây, cỏ, hoa, lá, chim muông... Mỗi tấm vải mang dấu ấn cá nhân rất rõ, thể hiện sự tinh tế của từng người thêu.

- Người Dao đỏ rất cầu kỳ khi thêu trang phục truyền thống của phụ nữ với đầy đủ khăn quấn đầu, áo trong, áo ngoài, váy và vải bó chân. Họ thêu riêng từng phần rồi khâu lại thành bộ trang phục hoàn chỉnh. Đối với họ, thổ cẩm không chỉ dùng để phục vụ cho cuộc sống sinh hoạt hàng ngày mà còn là vật kỷ niệm tình yêu hay của hồi môn trong ngày cưới.

Đến thăm bản Tả Phìn là dịp để du khách tìm hiểu quy trình làm nên thổ cẩm, thử tự tay thêu nên những hoa văn với sự chỉ dẫn và giải thích tận tình của phụ nữ Dao đỏ. Nhiều du khách không giấu được sự thích thú khi những hoa văn dần được hiện ra qua những đường thêu của mình, tuy chưa hoàn thiện nhưng đó sẽ là trải nghiệm thú vị.