“Muốn về Trà Quế trồng rau/ Sợ e gánh nước hai gàu không quen”, câu ca xưa tuy bình dị gần gũi nhưng thật sâu sắc đủ đầy. Rau sống Trà Quế từ lâu đã nổi tiếng trong Nam ngoài Bắc, giờ đây không những mang lại giá trị kinh tế cao mà còn là nét đặc trưng ở vùng ngoại ô phố cổ Hội An.
Làng rau Trà Quế đất không rộng, người không đông, và dường như nằm cách biệt với vùng nội thị Hội An. Người dân Trà Quế kể, những năm trước đây khi điện thắp sáng chưa về tới nơi này, dù phải lam lũ sớm khuya để gánh hàng trăm đôi nước tưới cho một sào rau, người dân Trà Quế vẫn lạc quan bảo rằng “cát trắng và nước ngầm đã nuôi sống chúng tôi”. Còn về sau khi điện đã về đến từng nhà, sáng rực ngõ xóm đường quê thì công việc chăm bón hàng ngày của họ có phần thư thả hơn. Đôi vai gân guốc chịu đựng đã được giải phóng khỏi sức nặng của những đôi gàu nước. Nhưng để có được một mùa rau bội thu, những mớ rau như ý, người dân làng rau Trà Quế cũng phải đổ nhiều mồ hôi, công sức. Như việc tưới rau cũng lắm công phu, khi tưới phải rây đều đặn, nhịp nhàng, vừa phải. Nhẹ tay, yếu nước thì không đủ thấm nuôi rau. Mạnh tay, nặng nước thì cát xói, gốc trốc, ngọn bay...
Những năm gần đây, mặc dù người dân làng rau Trà Quế đã phát triển mạnh nghề chăn nuôi, tận dụng thêm nguồn phân chuồng để bón thúc nuôi rau nhưng nguồn phân tại chỗ vẫn chẳng thấm vào đâu. Người trồng rau Trà Quế cho biết, vì nhu cầu phân bón rất lớn nên họ phải lặn lội tìm mua thêm phân chuồng tận những nơi xa như Duy Vinh, Duy Nghĩa (huyện Duy Xuyên), Điện Dương, Điện Nam (huyện Điện Bàn)... và rong ruổi đến vùng cuối hạ lưu sông Thu Bồn để vớt rong làm bổi bón lót cho rau. Còn việc sử dụng các loại phân hóa học và thuốc trừ sâu dường như không phù hợp với tập quán sản xuất ở làng rau Trà Quế. Họ lý giải đơn giản rằng như thế cây rau sẽ không thơm. Có lẽ vì thế người dân phố Hội hoàn toàn yên tâm khi ăn rau sống Trà Quế. Và thực tế nhiều năm qua, rau Trà Quế đã khẳng định được chỗ đứng trên thị trường, tạo được niềm tin cho du khách.
Rau sống Trà Quế vừa bảo đảm chất lượng vừa đa dạng, có đủ é, hẹ, hành, cải, quế, húng, rau thơm, tần ô, bắp chuối... Nhìn vào dĩa rau sống Trà Quế dễ dàng bắt gặp bên những lá rau răm màu xanh tía là những lá xà lách mỏng, xanh non xen lẫn những cọng giá trắng đục, vài sợi bắp chuối loăn xoăn tim tím... quyện hòa vào nhau. Về hình khối, có thể thấy hình đồng tiền của lá rau má, na ná hình thoi của rau răm, rau quế, hình que của lá hành, lá hẹ... Tất cả khối hình, sắc màu ấy góp phần thu hút, kích thích khẩu vị người thưởng thức. Song quan trọng nhất vẫn là hương thơm của rau sống Trà Quế. Ăn rau Trà Quế rất dễ nhận ra vị đắng của rau đắng, vị cay nồng của hành hương, hành ca rô, vị cay the của rau răm, rau quế, vị ngọt của giá đậu các loại... Du khách và những thương gia chuyên kinh doanh rau cũng công nhận rau sống Trà Quế có hương vị khá đặc trưng, không lẫn vào đâu được. Còn người dân làng rau Trà Quế thì tự hào nói rằng đó là cái phước của tổ tiên, ông bà để lại! Điều ấy luôn được mọi người nhắc đến trong mỗi dịp giỗ đất đai, làm lễ cầu mùa tổ chức vào mùng 7 tháng giêng hằng năm. Và cứ mỗi lần nhắc đến là thêm một lần họ khắc sâu niềm tin cho lớp con cháu lớn lên từ làng rau Trà Quế này...
TTXT du lịch Hội An