Tục kéo vợ độc đáo của người H'Mông

Tục “kéo vợ” hay thường gọi là cướp vợ, cướp dâu là nét riêng độc đáo trong hôn nhân của người H’Mông, và còn khá đậm nét ở bản Cát Cát, Sapa.

Xuân về, Tết đến cũng là dịp để thanh niên nam nữ H’Mông có cơ hội gặp gỡ, tìm hiểu nhau; đó có thể là các phiên chợ cuối năm, hội hè trong những ngày Tết hay đơn giản chỉ là những buổi đi lấy củi, địu nước chuẩn bị cho một năm mới... Khi đôi trai gái đã ưng ý và thề nguyền đi đến hôn nhân thì họ sẽ về thưa chuyện với bố mẹ và dòng họ. Nếu mọi chuyện suôn sẻ thì nhà trai sẽ mời ông mối sang đánh tiếng dạm hỏi, rồi tiến tới lễ ăn hỏi (hẹn cưới) và cuối cùng là lễ cưới (đón dâu).

Đám cưới của người H’Mông thường được tổ chức linh đình vào ngày lành tháng tốt, thường là mùa Xuân - mùa của vạn vật sinh sôi nảy nở, vì người H’Mông rất kiêng làm đám cưới vào những tháng có sấm sét. Thế nhưng không phải câu chuyện tình yêu nào cũng có cái kết có hậu mà không phải trải qua sóng gió. Trong thực tế có rất nhiều đôi trai gái yêu nhau tha thiết nhưng lại không được một hoặc cả hai bên cha mẹ đồng ý (chủ yếu là cha mẹ người con gái).

- Khi đã không được sự đồng ý mà đôi trái gái tự tìm đến sống với nhau thì không những bị coi là bất hiếu mà cuộc hôn nhân đó còn không được cộng đồng chấp nhận. Thế nên tục “kéo vợ” được coi là một giải pháp khá hiệu quả cho những cặp đôi này. Họ sẽ nhờ cậy những người trong dòng họ và bạn bè, rồi thống nhất kế hoạch “kéo vợ” để hợp lý hoá cuộc hôn nhân.

- Mọi chuyện được tính toán trong bí mật, gia đình nhà gái không hề hay biết, cô gái vẫn ngày ngày đi nương, lấy củi, địu nước như bình thường. Rồi một ngày như đã hẹn... chàng trai xuất hiện, hai người đang tâm sự thì bạn bè của chàng trai xuất hiện và giúp chàng trai kéo cô gái về nhà mình. Cô gái dù biết trước mọi chuyện vẫn cảm thấy bất ngờ, giả vờ kêu cứu, khóc lóc để người nhà mình biết đến cứu. Vì người H’Mông cho rằng người con gái bị kéo về làm vợ mà không khóc lóc, kêu la thì không đàng hoàng, sẽ bị gia đình và làng xóm xem thường.

- Khi người nhà gái đến cứu thì các bạn của chàng trai sẽ xông ra đỡ đòn (theo luật lệ của người H’Mông là đã đi “kéo vợ” thì nhà trai không được phép đánh lại nhà gái) để chàng trai mang cô gái về nhà. Đến nơi thì gia đình chàng trai mang gà ra làm lễ quét phép, rồi cô gái mới được đưa vào nhà. Người H’Mông quan niệm, cô gái đã bị người ta dùng gà trống làm lễ nhập nhà rồi thì có bỏ về với bố mẹ đẻ cũng không thể chấp nhận được vì cô ta đã trở thành người của nhà khác rồi. Chính vì vậy, khi biết con gái mình đã bị kéo về làm vợ thì dù có không đồng ý, có ấm ức thì đa phần nhà gái cũng đành đồng ý.

- Tuy nhiên, nếu theo thủ tục thông thường thì khi đi ăn hỏi, hai bên có thể thỏa thuận về khoản lễ cưới, nhưng nếu nhà trai dùng tục “kéo vợ” thì nhà gái sẽ ít khi thông cảm và thường phạt bằng cách đòi lễ cao hơn bình thường. Nên khi đã chấp nhận “kéo vợ” thì nhà trai đã xác định là sẽ bị nhà gái phạt, và khi nhà gái đòi bao nhiêu thì phải trả bấy nhiêu để tránh sự chê cười của làng xóm. Chính vì lệ này mà không phải gia đình nào cũng có thể dùng tục “kéo vợ” cho con trai, mà thường phải là những gia đình, dòng họ tương đối khá giả thì mới có thể đáp ứng khi bị nhà gái phạt. Bởi có không ít gia đình phải mất vài ba năm mới có thể trả hết lệ phạt mà nhà gái đặt ra.

Tục “kéo vợ” còn có thể diễn ra bởi nhiều lý do như: người con trai thích người con gái nhưng người con gái lại từ chối; gia đình người con trai dùng quyền thế “cướp vợ” cho con trai... nhưng những trường hợp này chỉ xảy ra trước kia, dưới thời xã hội phong kiến. Còn ngày nay, cũng như nhiều dân tộc khác, người H’Mông luôn trọng chế độ hôn nhân một vợ, một chồng với quan niệm cái đẹp lứa đôi là khỏe mạnh, đạo đức và chăm chỉ.

Hôn nhân là kết quả của tình yêu tự nguyện, các cuộc “kéo vợ” giờ đây chỉ là sự khẳng định cho tình yêu mãnh liệt, khát vọng lập gia đình với nhau của trai gái người H’Mông mà thôi. Có thể nói, người H’Mông có rất nhiều tục lệ với những ràng buộc khắt khe, song bên trong đó đều chứa đựng các yếu tố nhân văn rất tình người, được xử lý linh hoạt trên cơ sở đoàn kết thương yêu. Đó chính là nhân lõi để giữ gìn sự gắn bó của cộng đồng và bảo lưu các giá trị văn hóa độc đáo của người H’Mông.