Bãi đá cổ Sapa nằm trong thung lũng Mường Hoa, thuộc địa phận ba xã Hầu Thào, Sử Pan, Tả Van, cách trung tâm Sapa 12 km về phía nam. Ở đó, trong một thung lũng có diện tích 8 km2 (dài 4 km, rộng 2 km) có rất nhiều tảng đá nằm lấp trong cây, xen trong cỏ, bên bờ suối, giữa nương rẫy... mang những hình khắc kỳ lạ. Vào năm 1925, nhà Đông phương học người Pháp gốc Nga là Victor Gouloubev trong một chuyến khảo sát điền dã đã tình cờ phát hiện được một số tảng đá có những hình khắc bí ẩn. Ông đã viết bài giới thiệu trên một số tập san khảo cổ học. Từ đó, Bãi đá cổ Sapa được dư luận chú ý.
Những hình khắc trên đá đã được phát hiện ở nhiều nơi trên thế giới như quần thể khảo cổ khuỷu sông Boyne (Ireland), Vườn Quốc gia Sereda Capivara (Brazil), đồi Matopo (Zimbabwe), sa mạc Sahara (châu Phi), Chile, Lybi, Mexico, Nam Phi, Italy, Pháp... Giới khoa học tại những nước gần Việt Nam như Ấn Độ, Myanmar, Trung Quốc cũng đã phát hiện được địa điểm có hình khắc trên đá. Ở nước ta, những hình khắc trên đá, trên xương, trên sừng... cũng đã được phát hiện ở một số di chỉ khảo cổ như Gò Hên (Hòa Bình), Đồng Nội (Ninh Bình), Làng Bon, Gò Mun (Phú Thọ). Đặc biệt, gần đây các nhà khoa học đã phát hiện được thêm một số địa điểm có những tảng đá có những hình khắc tương tự như ở Bãi đá cổ Sapa và cũng gần Sapa. Đó là các địa phương Tả Phìn (Lào Cai), Vị Xuyên (Hà Giang). Tuy nhiên, Bãi đá cổ Sapa là nơi có nhiều hình khắc nhất và sự phong phú của những hình khắc cũng đạt mức cao nhất.
Nhìn lên những hình khắc ở Bãi đá cổ Sapa, người ta thấy một khối lượng khổng lồ, đa dạng và phong phú gồm những hình vuông, hình chữ nhật được nối với nhau bằng những đường đơn. Ở nhiều chỗ lại là hình song song liên tục, dày đặc và có những đường cắt ngang. Có hình vẽ lại gợi ra mặt bằng của một tòa thành, một mê cung. Sự sắp xếp của chúng trên một tảng đá khiến nhiều nhà nghiên cứu cho rằng đây chính là những tấm bản đồ trên đá.
Nếu leo lên các đỉnh cao nhìn xuống thung lũng, người ta thấy các bờ ruộng bậc thang tạo nên các đường cong song song, dày đặc. Trên tấm bản đồ bằng đá của Bãi đá cổ Sapa cũng có những hình ảnh tương tự như thế. Phải chăng người xưa đã biết đắp bờ theo các đường bình độ (cùng một độ cao như nhau) để giữ nước canh tác và đã biết thể hiện chúng một cách chính xác lên bản đồ? Những đường cắt ngang, những đường đôi lại gợi cho chúng ta hệ thống kênh mương thủy lợi phục vụ cho nông nghiệp. Những hình vuông, hình chữ nhật thể hiện những căn nhà. Các đường bao ngoài căn nhà là tường thành (bằng đất hay đá) bảo vệ căn nhà. Còn các đường đơn nối các căn nhà với nhau thể hiện lối đi giữa các ngôi nhà... Những cơ sở để giải mã bí ẩn Bãi đá cổ Sapa đang có cơ hội hé mở khi các bản in dập của hơn 200 tảng đá được nghiên cứu theo công nghệ hiện đại.
TTXT du lịch Sapa