Tôi biết đến cái tên Ô Quy Hồ từ khi còn bé tí, qua tấm ảnh tuyệt đẹp của nghệ sĩ nhiếp ảnh Võ An Ninh và bài báo kể về chuyến săn mây trên đỉnh đèo Ô Quy Hồ của ông. Lâu dần, bài báo và tấm ảnh mờ dần trong ký ức, chỉ còn cái tên là lạ và đầy vẻ bí hiểm Ô Quy Hồ đọng lại trong tôi.
Đến khi ti toe bước chân vào đường du lịch bụi, tôi ấp ủ một chuyến vượt đèo Ô Quy Hồ. Lần đầu tiên qua cung đèo huyền thoại này, chúng tôi đi từ Sapa (Lào Cai) sang bên Lai Châu trong một sáng mù mịt sương. Những xế còn non kinh nghiệm cắm mắt xuống đường, gồng tay lái nhích từng mét theo vệt xe tải chỉ rộng chừng hai gang tay, chạy giữa con đường dốc ngược quanh co vừa bị sạt lở, bùn đất trơn nhẫy. Cứ nem nép đi như thế, chỉ mong sao con đường dài ngắn lại hay không phải “đo đường”, chả ai còn tâm trí ngắm nghía núi non, mây trời... Đến khi sương mù tan dần, trời quang đãng hơn, những bánh xe bon bon đổ dốc, thì đã thấy mình ở lưng chừng chân dốc tự khi nào. Thở phào nhẹ nhõm vì đã vượt qua quãng đường hiểm trở an toàn, cả nhóm tạt vào vệ đường, nơi hai chàng trai trẻ người Mông cũng đang dừng chân nghỉ. Nhìn những nụ cười méo mó trên khuôn mặt vẫn còn tái xanh vì sợ của chúng tôi, một chàng trai vừa cười, vừa nói: “Ô Quy Hồ mà. Bị sạt đường, lại có sương mù nữa, qua đèo sợ nhỉ”... Đèo Ô Quy Hồ hằng ấp ủ của tôi đấy, không một bức ảnh, không hề hay biết.
Lần thứ hai qua đèo Ô Quy Hồ, tôi đi theo hướng ngược lại, vào một ngày nắng đẹp. Hơn 50km đường đèo dài nhất Việt Nam uốn lượn giữa trập trùng núi, vi vu gió và óng ánh nắng vàng, vắt qua 2 tỉnh Lào Cai và Lai Châu, trong đó 2/3 thuộc địa phận huyện Tam Đường (Lai Châu), 1/3 thuộc địa phận Sapa (Lào Cai). Cái nắng đầu hè ở phía Tây dãy Hoàng Liên Sơn khá oi ả cũng chẳng ngăn được những tay lái giờ đã dạn dày kinh nghiệm, vi vút như bay cùng gió trên con đèo dốc dần lên ngang lưng trời... Đến đỉnh đèo Ô Quy Hồ, cũng là ranh giới giữa hai tỉnh, chúng tôi quay đầu nhìn lại, ngất ngây với con đường ngoằn ngoèo như một dải lụa mềm ôm ngang lưng núi. Một biển mây bồng bềnh trắng xóa từ từ dâng lên ngập tràn thung lũng, vấn vít quanh những ngọn núi xanh mờ tận cuối chân trời. Lúc ấy, bất giác muốn được nghe tiếng chim cất lên “ô quy hồ” khắc khoải, da diết như trong sự tích chuyện tình năm xưa, mà giờ đã thành cái tên Ô Quy Hồ, cung đường huyền thoại.
Lần thứ ba, thứ tư, tôi chẳng còn nhớ mình đi theo hướng nào, chỉ biết mỗi lần qua đây không thể không dừng lại nơi cổng trời đèo Ô Quy Hồ, để được bồng bềnh với mây ngày hè hửng nắng, mờ ảo với sương ngày xuân tươi mới, ngập trong tuyết phủ trắng xóa ngày đông giá buốt. Lần nào cũng như lần đầu tiên thấy người bạn đồng hành đi xa dần, nhỏ dần trên con đèo vắt ngang sườn núi chênh vênh giữa lưng trời. Lần nào cũng háo hức với những cuộc “đuổi bắt” thú vị. Bởi đèo Ô Quy Hồ vắt ngang dãy Hoàng Liên Sơn, được chia thành hai phần rõ rệt về khí hậu, bên nóng bên lạnh, bên mưa bên nắng. Ngày đẹp trời là cuộc đuổi bắt những làn gió mát mẻ, trong lành phía Lào Cai, bỏ lại cái nóng oi ả của Lai Châu sau lưng. Ngày xấu trời là cuộc chạy trốn cơn mưa giông sầm sập bên Lào Cai, cuống quýt vượt đỉnh đèo sang Lai Châu, sung sướng đứng trong ánh nắng vàng nhìn lại cơn mưa không đuổi kịp bánh xe mình...
Nhưng hành trình của tôi vẫn còn thiếu một chuyến vượt đèo Ô Quy Hồ trong đêm, mà dặn lòng nhất định sẽ thử, để được nghe tiếng thở của đại ngàn giữa bóng tối, nghe tiếng thú mơ hồ giữa rừng hoang lạnh, để thấy những ánh đèn lập lòe suốt con đường đèo dài dằng dặc... Chắc hẳn cảm giác sẽ “sởn gai ốc” và kỳ thú lắm!
TTXT du lịch Sapa