Nằm gọn trong lòng thị trấn Bắc Hà, chợ phiên Bắc Hà, phiên chợ truyền thống của người dân tộc vùng cao Lào Cai ngày nay cũng sầm uất, rộn ràng không kém bất cứ khu chợ nào trên dải đất hình chữ S, đặc biệt là dịp Tết đến xuân về. Song cái độc đáo riêng để phiên chợ này níu giữ những bước chân du khách chính là nét văn hóa nguyên sơ, mộc mạc đậm đà bản sắc của các dân tộc nơi đây.
Ngày hội xuống núi
Chợ phiên Bắc Hà thuộc loại lớn nhất, sắc màu nhất vùng cao Tây Bắc, họp mỗi tuần một phiên vào ngày Chủ nhật. Người dân đến chợ, ngoài việc giao lưu, trao đổi hàng hóa, còn là dịp để được gặp gỡ bạn bè, người thân. Đặc biệt ngày hội chợ Bắc Hà cũng là nơi hẹn hò, để nam nữ thanh niên dân tộc gặp nhau sau mỗi tuần lao động vất vả. Với họ, mỗi phiên chợ cũng được xem như là ngày hội xuống núi và phong tục này vẫn tiếp tục được duy trì.
Chợ Bắc Hà ngày nay được chia thành nhiều khu với những đặc trưng riêng của sản phẩm hàng hóa, bao gồm chợ thổ cẩm, chợ ẩm thực, chợ ngựa, chợ trâu, chợ gia cầm, chợ thực phẩm, chợ chim, chợ rèn đúc, chợ rượu... Mỗi khu chợ đều phong phú đa dạng và mang đậm bản sắc dân tộc địa phương.
Để kịp dự phiên chợ họp duy nhất một lần trong tuần, tảng sáng, trên khắp các ngả đường dẫn vào chợ phiên Bắc Hà đã thấy tập nập dòng người. Đặc biệt, hình ảnh những người phụ nữ H’Mông, Dao, Tày... trong những bộ váy áo sặc sỡ đủ màu đã làm cho khu vực chợ rực rỡ sắc màu và vô cùng náo nhiệt.
Chúng tôi may mắn được lên Bắc Hà vào những ngày đầu xuân, khi hoa mận, hoa đào bắt đầu chớm nở trên những triền đồi, triền núi, khi nhà nhà, người người rục rịch chuẩn bị để tiễn biệt năm cũ, chào đón năm mới. Chợ phiên Bắc Hà vào những ngày này vì thế cũng đông vui, tấp nập hơn ngày thường.
Ngay từ ngoài cổng chợ đã vô cùng đông đúc. Những người bán hàng đa phần là người dân tộc, ai nấy gùi theo rất nhiều sản vật hoặc hàng hóa phục vụ công việc nhà nông như cày, bừa, hay những đồ vật dùng trong sinh hoạt gia đình như dao, rựa, các loại thực phẩm, rau xanh như thịt, rau cải mèo, các loại củ quả... Dịp cuối năm cũng là thời điểm nhiều khách du lịch trong và ngoài nước tìm đến chợ phiên Bắc Hà để được chiêm ngưỡng vẻ đẹp thuần khiết của khu chợ nổi tiếng miền Tây Bắc, vì thế càng làm cho phiên chợ thêm phần sôi động.
Có lẽ ấn tượng nhất với du khách chính là khu chợ bán hàng thổ cẩm do chính tay người dân tộc nơi đây làm ra. Những bộ quần áo thổ cẩm truyền thống đầy màu sắc được trải, treo khắp các gian hàng. Màu đỏ là màu đặc trưng của trang phục người Dao đỏ, trong khi đó những bộ váy áo xòe hoa của người H’Mông thường sặc sỡ hơn với đủ màu sắc, họa tiết bắt mắt. Đi kèm với trang phục là vòng, nhẫn, kiềng được đúc bằng bạc, bằng đồng... với những hình dáng và họa tiết mang đậm bản sắc của 14 dân tộc anh em cùng sinh sống trên vùng cao Bắc Hà. Khu vực này là điểm ghé thăm của hầu hết những người phụ nữ khi xuống chợ phiên Bắc Hà bởi ai cũng muốn sắm cho mình và cho gia đình những bộ váy áo ưng ý để được diện trong những ngày Tết. Những gian hàng này cũng lôi cuốn sự chú ý của rất nhiều khách du lịch nước ngoài.
Hương sắc vùng cao
Khu vực bán trâu bò và khu chợ ngựa là điểm nhấn đặc biệt của chợ phiên Bắc Hà. Đây cũng là nơi tập trung nhiều đàn ông hơn cả. Không chỉ người quanh vùng lên Bắc Hà mua trâu, mua ngựa, chúng tôi thấy có nhiều lái trâu dưới xuôi cũng đánh xe lên chợ tìm mua. Và với cánh đàn ông, khu vực hấp dẫn nhất là chợ rượu với hàng trăm can rượu ngô chờ được thử, được mang về nhà. Rượu ngô Bản Phố vốn là đặc sản nức tiếng gần xa của Bắc Hà.
Mùa xuân đi chợ Bắc Hà không thể bỏ qua khu ẩm thực, nơi những chiếc chảo thắng cố lúc nào cũng nghi ngút khói, nơi những chum rượu lúc nào cũng sóng sánh men say, nơi người miền xuôi hay miền ngược cũng đều lạ thành quen, cùng hòa vào nhau bên bát rượu ngô nồng ấm, thơm phức. Người ta nói, rượu ngô bản Phố uống tại chợ phiên Bắc Hà dường như ngon hơn, cái cảm giác chông chênh, chếnh choáng như cũng dễ chịu hơn.
Cảm giác ấn tượng nhất với chúng tôi chính là cái cách mà người dân nơi đây mua bán thật đặc biệt. Không giống với miền xuôi, việc mua bán ở chợ phiên Bắc Hà hầu như vẫn còn theo lối buôn bán của người xưa. Người mua, kẻ bán thoải mái xem xét, lựa chọn và mặc cả. Người bán hàng thường không nặng về mời chào, nói thách, nếu thấy “ưng cái bụng” là bán. Nếu không phải là những khuôn mặt chân chất, thật thà, những nụ cười hồn hậu, thì chúng ta cũng bắt gặp ở họ cái vẻ an nhiên, tĩnh tại và điều đó đem lại cho du khách cảm giác thật thoải mái, thân thiết như đang đi giữa chợ quê mình. Và cũng chính vì thế nên từ sáng đến chiều, cả phiên chợ hầu như không hề nghe thấy cãi cọ, to tiếng.
Điều này có lẽ vì người ta đến chợ phiên Bắc Hà ngoài việc mua bán, dường như cũng là để được sống, được chìm đắm trong cái không gian mộc mạc, ấm áp, để được hít hà hương vị của các sản vật vùng cao như mùi rượu ngô, mùi mèn mén, mùi thắng cố, hoa quế, hoa hồi, được “no con mắt” trước những màu sắc hấp dẫn của xôi ngũ sắc, những chiếc bánh dày xanh, tím được làm từ lá cẩm, lá cây rừng, được gặp gỡ, giao lưu với bạn bè, người thân lâu ngày gặp lại.
Có quá nhiều thứ níu kéo bước chân khi rời Bắc Hà về xuôi. Vẻ đẹp hoang sơ của thiên nhiên, nụ cười thân thiện, ánh mắt hồn hậu của người dân ta gặp trên đường, dưới chợ, sự ấm áp, náo nhiệt của chợ phiên... tất cả tạo nên cảm giác thương nhớ, bịn rịn khôn nguôi trong lòng du khách.
TTXT du lịch Lào Cai