Hồ Thác Bà ở Yên Bái là một trong những hồ nhân tạo lớn nhất nước ta (sau hồ Hòa Bình, tỉnh Hoà Bình và hồ Dầu Tiếng, tỉnh Tây Ninh) với 1.331 hòn đảo lớn nhỏ. Bên cạnh những đảo đất thấp có thể trồng cây rừng, cây công nghiệp, cây ăn quả còn có những đảo núi đá vôi có cảnh quan thiên nhiên đẹp với những di tích đáng chú ý như núi Cao Biền, núi Chàng Rể, đền Thác Ông, đền Thác Bà, đền Đại Cại, động Thủy Tiên, động Xuân Long và Hang Hùm... Cảnh sắc thiên nhiên thơ mộng và khí hậu trong lành, nếu được đầu tư, nơi đây sẽ là một khu nghỉ mát, du lịch hấp dẫn.
Hồ Thác Bà được hình thành từ năm 1970 khi Nhà máy Thủy điện Thác Bà (nhà máy thủy điện đầu tiên của miền Bắc Việt Nam) được xây dựng. Nằm trên địa bàn 2 huyện Lục Yên và Yên Bình, hồ Thác Bà có tổng diện tích mặt nước 19.050 ha, chạy dài gần 80 km và chiều ngang nơi rộng nhất lên tới 15 km. Ngoài dòng sông Chảy là nguồn cung cấp nước chủ yếu, hồ Thác Bà còn có một hệ thống ngòi lớn đổ về như ngòi Cát, ngòi Hung... tạo nên hệ sinh thái đa dạng.
Những làng ven hồ có các dân tộc: Dao, Tày, Nùng, Cao lan, Phù Lá vẫn giữ được những nét văn hóa độc đáo từ xa xưa. Nhiều lễ hội mang đậm bản sắc văn hóa thường diễn ra như lễ mừng cơm mới của người Tày tổ chức vào ngày 9/10 (âm lịch) khi tiết trời sang thu, hay lễ tết Nhảy của dân tộc Dao với những điệu nhảy miêu tả việc cấy lúa, làm nương mang đậm nét dân gian.
Những năm gần đây, lượng khách đến du lịch hồ Thác Bà ngày một tăng. Anh Trần Ngọc Hà, một người đã 15 năm lái tàu chở khách du lịch trên hồ cho biết: “Trên vùng hồ hiện nay đã có 20 tàu chở khách du lịch hoạt động thường xuyên. Những ngày mùa đông, trời rét lượng khách du lịch đến đây ít nhưng mỗi tháng tôi cũng chở từ 5-10 đoàn khách tham quan hồ Thác Bà, còn ngày hè thì ở trên tàu cả tháng để phục vụ du khách”.
Được biết, du khách trong nước thường đến thăm quan khu vực Nhà máy Thủy điện Thác Bà, đền Thác Bà, đền Thác Ông và động Thủy Tiên, còn du khách nước ngoài thì đến Nhà máy Thủy điện Thác Bà, động Thủy Tiên và khu du lịch sinh thái Ngòi Tu và thường nghỉ lại qua đêm ở các làng ven hồ Thác Bà.
Mặc dù khách du lịch rất ấn tượng với vẻ đẹp hồ Thác Bà nhưng do nơi đây dịch vụ du lịch còn hạn chế, thiếu các loại hình giải trí, địa điểm giải trí, thiếu hướng dẫn viên du lịch có chuyên môn, kinh nghiệm, hạ tầng cơ sở phục vụ du lịch, quảng bá du lịch hồ Thác Bà rất hạn chế, chưa tương xứng với tiềm năng.
Năm 2011, lượng khách du lịch đến với hồ Thác Bà và tỉnh Yên Bái tương đối khiêm tốn, tổng lượng khách đạt 357.000 lượt (trong đó khách nội địa đạt 349.000 lượt, khách quốc tế đạt 17.800 lượt), ngành kinh tế du lịch chưa đóng góp cho phát triển kinh tế nói chung và nâng cao đời sống người dân trong vùng.
Để hồ Thác Bà thành điểm du lịch sinh thái mang đậm nét đặc trưng vùng miền và bản sắc các dân tộc thiểu số, tỉnh Yên Bái cần xây dựng điểm nhấn về cơ sở hạ tầng, khu vui chơi giải trí, có cơ chế xã hội hóa để người dân tham gia đầu tư phát triển du lịch, các cấp chính quyền, cần tiếp tục tạo cơ chế, chính sách thu hút để các doanh nghiệp đến đầu tư... Có như vậy, hồ Thác Bà mới trở thành một điểm du lịch thu hút đông đảo du khách thập phương đem lại nguồn thu, góp phần nâng cao đời sống cho người dân.
TTXT du lịch Yên Bái