Làng nghề tranh đá quý Lục Yên - Yên Bái

Làng nghề tranh đá quý Lục Yên nổi tiếng với những bức tranh đá quý tinh xảo và đã trở thành một sản phẩm có thương hiệu lớn trên thị trường. Du khách tới đây sẽ có dịp quan sát cận cảnh quá trình làm ra những tác phẩm tranh đá quý đẹp mắt và thỏa sức mua sắm các sản phẩm ưng ý.


Làng nghề tranh đá quý Lục Yên

Với trữ lượng lớn và phẩm chất đá tốt vào bậc nhất cả nước, Lục Yên được biết đến như một thủ phủ của đá quý. Vào những năm 90 thế kỷ trước, dân "săn" đá từ khắp nơi đổ về đây tìm vận may. Những viên đá quý lớn, to, đạt chuẩn thì người ta dùng làm trang sức và vật phẩm, còn đá màu hay ruby, saphire cấp thấp (vỡ rạn, hạt nhỏ) thì được dùng vào việc làm tranh. Từ đó mà làng nghề tranh đá quý Lục Yên ra đời.

- Dù vẫn còn non trẻ so với những nghề truyền thống khác, nhưng làng nghề tranh đá quý Lục Yên hứa hẹn rất nhiều triển vọng. Hiện nay, làng nghề đã có gần 50 cơ sở sản xuất tranh đá với hàng trăm lao động thường xuyên, tập trung chủ yếu ở thị trấn Yên Thế.


Đặc điểm Tranh đá quý Lục Yên

Đá Lục Yên được đánh giá là đẹp với nhiều màu sắc phong phú, đa dạng. Tận dụng những mảnh vụn dồi dào từ mỗi vụ khai thác hoặc khi chế tác đá, thêm sự tài hoa của các nghệ nhân nơi đây, đã cho ra đời những bức tranh đá quý tinh tế và sinh động, được đông đảo những người chơi tranh trong và ngoài nước đón nhận.

Tranh đá quý Lục Yên được làm hoàn toàn từ đá quý tự nhiên, tuy chỉ là đá vụn (gọi là đá mắt tôm) và keo dính, nhưng để cho ra đời một tác phẩm có hồn thì đòi hỏi rất nhiều công sức. Ban đầu, tranh đá quý Lục Yên thường sử dụng các mẫu tranh có sẵn, tranh dân gian như Đông Hồ, Hàng Trống, những chiếc đĩa, quạt có thư pháp... dần dần xuất hiện những bức tranh đá quý khổ lớn, thậm chí mô phỏng theo những tuyệt tác của thế giới, thuyết phục cả những khách hàng khó tính nhất.

Quy trình làm tranh đá quý Lục Yên

Bây giờ đến thị trấn Yên Thế, ngoài cảnh mua bán ở chợ đá quý Lục Yên, còn có những âm thanh quen thuộc của cánh giã đá làm nguyên liệu cho tranh đá quý. Vào thăm một cơ sở sản xuất tranh đá quý Lục Yên, du khách dễ nhận ra quy trình làm tranh được chia nhiều công đoạn khác nhau, mỗi người một việc.

- Khâu đầu tiên là rửa đá cho sạch tạp chất bên ngoài, tiếp đó là cho đá vào cối giã. Giã xong dùng sàng nhỏ để lọc ra những viên còn to, chưa đạt yêu cầu thì tiếp tục giã lại. Trung bình mỗi ngày, một người thợ chỉ giã được khoảng 1kg đá, bởi phải giã thành những viên nhỏ, chứ không được để đá nhuyễn như bột.

- Đến việc chọn nguyên liệu đá cho tranh, đây là khâu quan trọng bởi những viên đá có độ chuẩn và đẹp sẽ góp phần tạo nên những bức tranh có giá trị cao, hoặc tùy vào yêu cầu của khách đặt tranh. Sau đó, những viên đá quý được ngâm qua axít để làm dậy màu đặc trưng, long lanh và sắc sảo hơn.

- Tiếp là công đoạn chế tác tranh, đây là công việc đòi hỏi kỹ thuật lắm công phu. Sau khi họa sĩ vẽ mẫu bằng bút chì hay phấn màu trên tấm mica hoặc gỗ, những người thợ sẽ rải một lớp đá khắp mặt tranh để lót nền cho đẹp, sau đó tỉ mỉ rắc đá với độ màu chuẩn để tạo hình, rồi nhỏ keo cho chúng kết dính với nhau.

Cái khó trong tranh đá quý Lục Yên là làm sao để những hạt đá màu li ti thể hiện được những hình ảnh mượt mà, sống động, trở thành những tác phẩm nghệ thuật thực sự chứ không chỉ dừng lại ở những mảng màu sắc đậm nhạt đơn thuần. Riêng làm tranh chân dung khó nhất là việc cân đối tỉ lệ của các bộ phận cơ thể, độ đậm, nhạt của da, sự pha trộn gam màu sáng tối... vì thế chỉ những nghệ nhân cao tay mới rải được những viên đá vô tri thành bức tranh thể hiện được thần thái của nét mặt.

Một bức tranh đá quý Lục Yên khổ nhỏ, trung bình từ 2 - 3 ngày mới hoàn thành. Còn với những bức tranh cỡ lớn, nhiều hoạ tiết thì có khi phải mất cả tuần hoặc hơn. Mỗi bức tranh thành công là sự kết hợp hài hoà giữa ý tưởng phối cảnh của hoạ sĩ với đôi bàn tay khéo léo của thợ ghép đá, chăm chút tỉ mẫn từng hoạ tiết.