Những năm gần đây, du lịch Yên Bái còn hấp dẫn với mô hình du lịch cộng đồng - Homestay, bởi du khách được đến với các bản làng còn nguyên nét văn hóa dân tộc truyền thống, nằm yên bình giữa thảm rừng xanh mượt hay những thửa ruộng bậc thang lúa chín vàng... và rồi cùng ăn, ở, tham gia sinh hoạt với gia đình chủ nhà trong không khí ấm cúng và thân thiện. Hơn thế, mô hình du lịch Homestay cũng khá hợp lý về giá cả.
Người dân nhiệt tình
Du lịch Yên Bái có mô hình Homestay bắt đầu từ năm 2005 ở bản Đêu, xã Nghĩa An (thị xã Nghĩa Lộ), sau đó phát triển sang các thôn bản khác. Đến nay, dịch vụ Homestay liên tục gia tăng ở các điểm du lịch cộng đồng trên địa bàn tỉnh. Hiện nay, ở thị xã Nghĩa Lộ có khoảng 24 hộ; bản Kim Nọi, thị trấn Mù Cang Chải 12 hộ; thôn Ngòi Tu, xã Vũ Linh (Yên Bình) 10 hộ; thôn Cầu Có, xã Đông Cuông (Văn Yên) 3 hộ.
Để phát triển loại hình du lịch Homestay, các hộ gia đình đã cải tạo ngôi nhà của mình và tự trang bị cho khách những đồ dùng sinh hoạt cá nhân. Nơi nghỉ, ngủ được bố trí vách ngăn bằng nứa hoặc một tấm ri-đô bằng thổ cẩm, vải hoa khổ lớn; chăn, đệm cũng được làm thủ công như đệm, gối bông lau hay bông gạo... tuỳ theo bản sắc từng địa phương và điều kiện các hộ gia đình. Ngoài ra, các gia đình còn kết hợp bán một số mặt hàng địa phương làm quà lưu niệm như: thổ cẩm, quần áo dân tộc, đệm ghế, gối, các sản phẩm thủ công mỹ nghệ, mây tre đan... cùng đặc sản mật ong hoa rừng, các sản phẩm từ quả sơn tra (táo mèo), mở dịch vụ tắm lá thuốc dân tộc, xông hơi rất hấp dẫn du khách.
Tại mỗi địa phương, du khách còn được thưởng thức các món ăn đặc sản như: xôi ngũ sắc, các món ăn được chế biến từ cá suối, rau rừng, măng sặt, rêu đá, thịt lợn muối chua, thịt trâu khô, thịt lợn sấy, cơm nương, hoa chuối rừng nộm, thịt gà nấu măng chua... rất đặc trưng. Du khách còn được hòa mình vào những làn điệu dân ca, Xình ca, những điệu múa Xúc tép, Chim gâu hay tìm hiểu phong tục truyền thống trong lễ Cấp sắc, rước dâu của hai dân tộc Dao và Cao Lan...
Đến du lịch Yên Bái ở Homestay, du khách sẽ có cơ hội tìm hiểu tập tục sinh hoạt, lao động, cùng người dân sản xuất các sản phẩm thủ công truyền thống như: ủ và nấu rượu, xay mèn mén, se lanh, dệt vải, thổ cẩm, rèn dao, lưỡi cày, chạm khắc bạc... hay đến mùa thì tham gia gặt, đập lúa trên những thửa ruộng bậc thang, cùng giã cốm, giã bánh dày...
Homestay tại mỗi gia đình có thể đón khoảng 10 đến 30 du khách, giá một tối nghỉ khoảng 70 đến 80.000 đồng/ người. Du khách có nhu cầu ăn uống được tính 100.000 đồng/suất ăn. Đối với mỗi gia đình làm dịch vụ, một năm đón vài trăm lượt khách như hộ ông Tòng Văn Dơn ở bản Kim Nọi cũng mang lại một khoản thu nhập đáng kể. Ông Dơn phấn khởi cho biết: “Từ ngày làm dịch vụ này, các hộ gia đình có thêm thu nhập, tuy chưa ổn định song cũng góp phần quan trọng thay đổi cuộc sống đấy”.
Ông Lường Văn Sanh - chủ một hộ Homestay cùng ở bản Kim Nọi, thì chia sẻ: “Khách du lịch đến với địa phương chủ yếu là đi lẻ, thỉnh thoảng có nhóm đi theo gia đình và nhóm bạn với nhau, song thường xuyên nhất là khách nước ngoài, như: Anh, Pháp, Canada... Chúng tôi đón khách quanh năm, song đông nhất vẫn là khoảng tháng 8 đến tháng 10”.
Chính quyền hổ trợ
Phải khẳng định rằng, mô hình dịch vụ Homestay đã làm thay đổi bộ mặt thôn, bản nhiều địa phương vùng cao, vùng sâu. Bởi, khi các gia đình kinh doanh dịch vụ đã đầu tư, sửa sang ngôi nhà của mình cũng như mua sắm, sắp đặt nội thất trong nhà sạch đẹp và văn minh, song vẫn giữ được bản sắc của dân tộc mình. Đường sá cũng phong quang, sạch sẽ hơn, cây xanh, cây cảnh được trồng, chăm sóc để tạo cảnh quan cho thôn, bản và gia đình, góp phần vào sự phát triển chung của du lịch Yên Bái.
Là loại hình du lịch có tiềm năng, tuy nhiên dịch vụ Homestay ở Yên Bái vẫn còn nhiều hạn chế, do từ tự phát của người dân nên việc phục vụ còn đơn giản; dịch vụ phục vụ du khách còn chưa nhiều; người dân chưa có kinh nghiệm cũng như không thông thạo ngoại ngữ; công trình vệ sinh còn chưa được quan tâm, các dịch vụ du lịch để giữ chân du khách còn thiếu kinh phí đầu tư... Để quản lý, khai thác có hiệu quả Homestay trong tổng thể du lịch Yên Bái thì cần phải có những giải pháp phát triển toàn diện.
Thực tế, trong năm 2014 - 2015, Ban quản lý Dự án EU - Tổng cục Du lịch phối hợp với Sở Văn hóa, Thể thao và Du lịch Yên Bái mở các khóa tập huấn về du lịch cộng đồng có trách nhiệm cho các đối tượng là người dân làm Homestay ở các huyện: Mù Cang Chải, thị xã Nghĩa Lộ và huyện Văn Yên, nhằm hướng dẫn cho lực lượng lao động có trình độ, kỹ năng giao tiếp với khách du lịch, cách bài trí, sắp xếp ngôi nhà của mình, hướng đầu tư kinh doanh các sản phẩm du lịch... Tuy nhiên, đấy mới chỉ là bước đầu để người dân có thêm kiến thức phục vụ cho khách du lịch ở mức nhận biết.
Năm 2012, UBND thị xã Nghĩa Lộ đã phê duyệt dự án: “Mô hình du lịch cộng đồng khu vực nông nghiệp - nông thôn xã Nghĩa An” với tổng mức đầu tư 980 triệu đồng. Dự án thực hiện trong hai năm 2012 - 2013 để sửa sang đường giao thông, mở lớp tập huấn, tu sửa, nâng cấp nhà, khôi phục nghề truyền thống... Năm 2014, UBND tỉnh tiếp tục hỗ trợ 260 triệu đồng cho các hộ làm Homestay ở xã Nghĩa An, song mới chỉ là đầu tư sang sửa lại nhà cửa và trang bị một số đồ dùng thiết yếu phục vụ khách du lịch.
Để Homestay được lan rộng và thực sự hiệu quả, các hộ kinh doanh loại hình du lịch Homestay rất cần được hướng dẫn cách tổ chức và phục vụ các đoàn khách cụ thể từ: phòng nghỉ, các món ăn, những điểm tham quan, hướng dẫn khách trong các sinh hoạt của gia đình, cách trò chuyện với khách, giới thiệu văn hóa của địa phương...; cần có chính sách hỗ trợ người dân trong việc đầu tư, xây dựng một số công trình thiết yếu để phục vụ khách du lịch; cần được tham quan học hỏi tại các địa phương đã có kinh nghiệm trong lĩnh vực này.
Bà Hoàng Thị Vân - Trưởng Phòng Văn hóa - Thông tin thị xã Nghĩa Lộ chia sẻ: “Bà con ở đây rất tâm huyết với dịch vụ Homestay, vì đã tạo công ăn việc làm, tăng thu nhập, song mong muốn nhất của bà con là có sự hướng dẫn của các nhà chuyên môn về kỹ năng kinh doanh, đa dạng hóa các sản phẩm du lịch để giữ chân du khách, có các liên kết về tour du lịch để thường xuyên có khách...”.
Quả thực, việc phát triển Homestay là một trong những hướng đi có tiềm năng cho du lịch Yên Bái, dịch vụ này cần được phát triển tới các địa phương trong tỉnh. Tuy nhiên, cần đẩy mạnh công tác quảng bá, đa dạng hóa các sản phẩm du lịch, liên kết với các địa phương trong và ngoài tỉnh để thu hút khách du lịch, nhằm đưa loại hình dịch vụ này ngày càng phát triển, góp phần thúc đẩy du lịch Yên Bái, phát triển kinh tế - xã hội tỉnh nhà.
TTXT du lịch Yên Bái