Chợ nổi Cái Bè, bảo tồn và phát huy

Tầm 5 giờ sáng, chúng tôi xuất phát từ bến tàu du lịch Cái Bè đi thăm chợ nổi Cái Bè, Tiền Giang. Một ngày mới ở đây bắt đầu sớm hơn thường lệ. Nhịp sống mưu sinh hối hả được cảm nhận rõ qua tiếng máy ghe, thuyền trên sông...

Một thời rất sung túc

Chiếc thuyền đưa chúng tôi tham quan chợ nổi Cái Bè cứ bồng bềnh trên sông Tiền trong tiết trời mờ hơi sương. Ghe thuyền tụ họp trên chợ nổi đoạn giáp ranh ba tỉnh Tiền Giang, Bến Tre và Vĩnh Long hiện không còn nhiều như xưa, nhưng cũng đủ để biết một buổi chợ sớm trên sông đang bắt đầu.

Theo thông tin từ ngành du lịch Cái Bè, chợ nổi này được hình thành từ khoảng cuối thập niên 80 của thế kỷ XVII. Thời bấy giờ, trên vàm Cái Bè, do có nhiều ghe mua bán trong vùng lân cận, tụ hội về đây trao đổi nông sản nên dần “họp” thành chợ nổi. Đây là nơi giao thương hàng hóa không chỉ trong tỉnh Tiền Giang mà còn là nơi giao thương của các tỉnh lân cận. Hàng hóa ở chợ nổi rất đa dạng và phong phú, từ các loại nông sản cho đến các loại trái cây như: cam, quít, bưởi, khóm, xoài, dưa hấu...

Chợ nổi Cái Bè thời đó hoạt động suốt ngày đêm và thường là theo con nước lớn. Thời gian họp chợ diễn ra từ 3 - 5 giờ sáng cho đến tận xế chiều. Ông Nguyễn Văn Chín, một thương hồ quê ở Vĩnh Long, có gần 20 năm mua bán tại đây cho biết, trước đây, chợ nổi này hoạt động rất nhộn nhịp, sung túc. Quy mô chợ phụ thuộc vào mùa trái cây, củ, quả, trung bình mỗi ngày có khoảng 100 - 200 tấn nông sản. Hằng ngày, chợ có đến vài trăm phương tiện ghe, thuyền lớn nhỏ của các thương lái neo đậu thu gom hàng hóa và của các hộ dân địa phương hội tụ về đây để giao thương. Ngoài ra, còn có nhiều thuyền nhỏ lưu động cung cấp các dịch vụ ăn uống, giải khát và sản phẩm phục vụ nhu cầu đời sống trên sông.

Khi đưa chúng tôi khám phá chợ nổi Cái Bè, anh lái thuyền không ngừng đưa tay chỉ vào những cây sào treo lủng lẳng trái khóm, trái xoài, củ khoai lang... và cho biết, từ trước đến nay, việc mua bán của các ghe thuyền ở đây vẫn mang nét độc đáo chung của các chợ nổi miền Tây là “sào nào, trái ấy”, tức là trên ghe thuyền bán loại trái cây, nông sản nào thì treo lên cây sào (gọi là cây bẹo) cho người mua dễ nhận biết và không phải rao mời. Đó là một chỉ dẫn rất thú vị và riêng biệt trong phương thức giao dịch của người dân miệt vườn vùng sông nước.

Chính những nét sinh hoạt độc đáo gắn liền với hình ảnh chợ nổi Cái Bè đã tạo nên sức hút đối với du khách gần xa, nhất là khách nước ngoài và trở thành điểm du lịch hấp dẫn của địa phương. Có thời điểm, lượng khách tham quan chợ nổi chiếm khoảng 80% trong tổng số du khách du lịch đến huyện Cái Bè.

Bảo tồn và phát triển

Theo nhiều người, thời sung túc của chợ nổi Cái Bè đang dần mai một. “Giờ ghe thuyền đến buôn bán không còn nhiều như trước và lượng khách du lịch đến tham quan chợ nổi cũng giảm theo” - ông Chín nói. Điều này cũng phù hợp với thông tin của UBND huyện Cái Bè, do hệ thống giao thông đường bộ hiện nay đã phát triển nên lượng ghe thuyền hoạt động trên chợ nổi đã giảm nhanh chóng, chỉ còn khoảng 50 ghe thuyền buôn bán sỉ các mặt hàng trái cây, rau, củ, quả...

Chị Nguyễn Thị Hồng Huế, một người làm du lịch ở xã Tân Phong (huyện Cai Lậy) mong muốn, chợ nổi được quan tâm bảo tồn và thúc đẩy phát triển. “Bởi chợ nổi này hiện vẫn là “đặc sản” du lịch của tỉnh Tiền Giang và khách đặt tour chợ nổi Cái Bè 1 ngày rất nhiều” - chị Huế nói. Các doanh nghiệp, cơ sở kinh doanh dịch vụ du lịch của huyện Cái Bè cũng đề xuất giải pháp duy trì chợ nổi, mỗi doanh nghiệp kinh doanh lữ hành tham gia một ghe, thuyền tại chợ nổi để vừa kinh doanh vừa tạo ra một sản phẩm du lịch cho du khách...

Vai trò của chợ nổi Cái Bè trong phát triển du lịch của địa phương đã khẳng định từ lâu. Với nhiều ý kiến cho rằng, nếu huyện Cái Bè cũng như tỉnh Tiền Giang không bảo tồn và phát triển chợ nổi Cái Bè thì sức hấp dẫn của du lịch cũng sẽ giảm dần. Tiền Giang sẽ có nguy cơ mất đi một sản phẩm du lịch đặc thù có tính cạnh tranh cao.

Điều này cũng đã được ông Nguyễn Quốc Thanh, Chủ tịch UBND huyện Cái Bè nhìn nhận, chợ nổi Cái Bè là một sản phẩm của tự nhiên, hình thành từ văn hóa giao thương trên sông nước lâu đời của người dân. Tuy nhiên, quy luật đào thải khắc nghiệt của tự nhiên đòi hỏi phải có bàn tay kiến tạo của con người, để chợ nổi không chỉ đơn thuần là một kênh phân phối, một địa điểm giao thương mà phải được chú trọng đầu tư như một sản phẩm du lịch độc đáo.

Việc bảo tồn và phát triển chợ nổi Cái Bè ở Tiền Giang bền vững là vấn đề cấp thiết, đang được ngành du lịch và các cấp chính quyền của tỉnh rất quan tâm. Cụ thể là thời gian gần đây, lãnh đạo UBND tỉnh liên tục có những chuyến khảo sát thực tế chợ nổi; đồng thời UBND huyện Cái Bè cũng đã lập Đề án “Bảo tồn và phát huy chợ nổi Cái Bè” và đang lấy ý kiến hoàn chỉnh. Với sự nỗ lực gìn giữ bản sắc văn hóa chợ nổi của địa phương, hy vọng trong thời gian tới, chợ nổi sẽ lấy lại sự sung túc vốn có, với những hoạt động giao thương truyền thống đan xen cùng dịch vụ du lịch hấp dẫn.