Từ bến đò Khu du lịch Tràng An, đi thuyền khoảng 15 phút qua hang Lấm là có thể vào đến thung Nội Lấm với diện tích gần 90 nghìn m2. Từ thung Nội Lấm qua hai quèn phía Tây có thể sang thung Mây. Thung Mây có diện tích gấp 2-3 lần thung Lấm và qua hang Vạng ở phía Nam có thể sang Thung Vạng. Để sang các thung khác, người ta phải leo qua các khoảng núi sụt thấp - người dân thường quen gọi là quèn...
Đây là tuyến tham quan mới ở Khu du lịch Tràng An đang được du khách, các nhà khoa học quan tâm, nhất là từ khi Viện khảo cổ học Việt Nam công bố kết quả khai quật, thám sát thung đã tìm thấy hàng nghìn hiện vật ở trên bề mặt và trong những hố đào. Người dân địa phương cho biết: Trước đây đường nước dẫn vào thung Nội Lấm chỉ là một mương nhỏ, có thể chống sào đẩy thuyền, hai bên là ruộng canh tác trồng lúa và trồng màu của người địa phương. Khoảng 10 năm trước, người ta tiến hành nạo vét, tháo nước cải tạo tại khu vực này như hiện tại. Trong quá trình hút bùn, khai thông và mở rộng dòng chảy, người dân đã phát hiện nhiều mảnh gốm, sành. Trong khu vực thung, dưới chân núi phía Bắc còn có một ngôi miếu nhỏ. Miếu có móng được xây bằng đá, tường gạch lợp ngói... Những dấu vết nền móng rộng hơn và mảnh gạch ngói cho thấy ngôi miếu vốn có quy mô rộng hơn, nhưng đã qua nhiều lần sửa chữa và thu nhỏ lại so với kích thước ban đầu.
Thung Nội Lấm thuộc hành cung Vũ Lâm thời Trần. Theo các tài liệu lịch sử, hành cung Vũ Lâm là căn cứ địa của quân dân nhà Trần trong cuộc kháng chiến quân Nguyên Mông (lần 2 và lần 3). Nơi đây đồng thời là nơi Trần Thái Tông và Trần Nhân Tông xuất gia tu hành và mở mang Phật pháp. Tiến sỹ Lê Thị Liên, Viện Khảo cổ học Việt Nam cho biết: Sau thời gian tiến hành khai quật, thám sát khảo cổ học thung Nội Lấm, các nhà khảo cổ đã phát hiện nhiều dấu tích đáng chú ý, như: dấu tích khu vực chứa sét nguyên liệu làm gốm; dấu tích cây gỗ trong lớp bùn đen; dấu tích đá kè đường đi hoặc làm bến nước; dấu tích đường đắp đất... Kết quả này cho thấy khả năng đã có hoạt động sản xuất gốm tại khu vực này. Bên cạnh đó, còn có các di vật thu được với 5.525 mảnh vỡ nằm ở trên bề mặt và 940 mảnh di vật các loại xuất hiện trong các hố đào. Qua nghiên cứu, phân tích đã phát hiện nhiều di vật có giá trị rất lớn là các mảnh trang trí kiến trúc, vật thể: đồ gốm tráng men, đồ sành, các cục thóc, gạo hóa than... Tất cả những dữ liệu này đã một lần nữa khẳng định tầm quan trọng của thung Nội Lấm vào thời nhà Trần. Đây là cơ sở quan trọng để các nhà khảo cổ tiếp tục khai quật và khảo sát, nghiên cứu khu vực thung Nội Lấm cũng như trong phạm vi rộng hơn của hành cung Vũ Lâm.
Cũng theo tiến sỹ Lê Thị Liên: Việc tiếp tục khai quật và nghiên cứu tính chất, quy mô trong khu vực này có ý nghĩa to lớn trong việc nghiên cứu lịch sử hành cung Vũ Lâm, làm rõ những đóng góp của nhà Trần trong việc phát triển kinh tế và văn hóa ở khu vực này ở những giai đoạn sau. Đây là một trong những hoạt động thiết thực nhằm tiếp tục nghiên cứu, bảo tồn, tôn vinh và phát huy những giá trị văn hóa, lịch sử của Quần thể Di sản Văn hóa và Thiên nhiên thế giới Danh thắng Tràng An.
Chị Hoàng Thu Hường, nhân viên Ban quản lý Khu du lịch Tràng An cho biết: Đây là tuyến mới ở Khu du lịch Tràng An được đưa vào khai thác từ đầu năm, đã có rất nhiều du khách ưa đam mê khám phá về khảo cổ đã tìm về nơi đây.
TTXT du lịch Ninh Bình