Cố đô Hoa Lư - Ninh Bình

Cố đô Hoa Lư ở Ninh Bình là kinh đô của Nhà nước phong kiến Trung ương tập quyền đầu tiên ở Việt Nam, gắn liền triều đại nhà Đinh - Tiền Lê với các dấu ấn văn hóa lịch sử đậm nét, nay trở thành điểm du lịch về nguồn nổi tiếng.

Sử sách đã ghi: Trong hơn 40 năm dưới hai triều đại Đinh - Tiền Lê (968 - 1009), Hoa Lư là kinh đô - trung tâm chính trị, quân sự, kinh tế và văn hóa của nước ta. Giới thiệu về Cố đô Hoa Lư với sự nguy nga vào thời vua Lê Hoàn, Đại Việt sử ký toàn thư chép: “Dựng nhiều cung điện; làm điện Bách Bảo Thiên tuế ở núi Đại Vân, cột điện dát vàng bạc, làm nơi coi chầu; bên Đông là điện Phong Lưu, bên Tây là điện Tử Hoa, bên tả là điện Bồng Lai, bên hữu là điện Cực Lạc; làm lầu Đại Vân, rồi dựng điện Trường Xuân làm nơi vua ngủ; bên cạnh dựng điện Long Lộc, lợp bằng ngói bạc”.

Thế kỷ X là một dấu mốc rất quan trọng của lịch sử Việt Nam. Đó là thế kỷ bản lề, khép vĩnh viễn thời kỳ nghìn năm Bắc thuộc và mở ra thời đại độc lập dân tộc lâu dài, là bước quá độ “văn hóa vùng” sang “văn hóa dân tộc”, từ chữ Hán sang chữ Nôm, từ “văn hóa Việt Mường” chung sang “văn hóa Việt” và “văn hóa Mường” trong cơ cấu văn minh Đại Việt thống nhất mà đa dạng. Cả một thế kỷ quá độ về văn hóa và văn minh, về thế ứng xử tập thể và lối sống, một thế kỷ có liên tục và gián đoạn, có đổ vỡ, phá hủy (cái cũ) và vun vén, xây nền từ chất liệu (văn hóa) cũ và mới. Có những cái sượng và thô bạo, ngược lại có những cái rất tinh tế và văn minh - khoan dung, giản dị, thương người trong một nước, tha bỏ lực dịch, bình quân thuế ruộng, đúc tiền, mở chợ, mở đường thủy bộ, có đặt bến đò, đặt quán nghỉ, xây lầu, dựng chùa, nung gạch hoa, chế đồ sứ, tổ chức lễ mừng sinh nhật, vui đua thuyền, bước đầu tổng hợp ca múa nhạc dân gian thành sân khấu chèo, có cả xiếc chuyên nghiệp. Nhìn chung nửa đầu thế kỷ X là sự hoàn thành độc lập dân tộc và nửa cuối thế kỷ X là sự hoàn thành thống nhất quốc gia.

Cách xây dựng Cố đô Hoa Lư tận dụng địa thế tự nhiên hiểm trở kết hợp hài hòa với những tuyến thành nhân tạo, cách tận dụng những tuyến đường thủy như sông Sào Khê làm hào, cộng với kỹ thuật xây thành, xây cung điện có dùng đến cây họ cỏ, cây thân gỗ để chống lún, gia cố móng tường thành, công trình kiến trúc trong môi cảnh thung lũng Hoa Lư lầy lội thể hiện cách thích ứng, cách sử dụng những lợi thế đặc điểm địa hình tự nhiên ở một tầm cao mới trên cơ sở kế thừa truyền thống sử dụng vùng núi và thung lũng, tạo nên những thành lũy vững chắc.

Ngày nay, trong Khu di tích lịch sử văn hóa Cố đô Hoa Lư và vùng phụ cận còn có sự hiện diện của nhiều ngôi đền, chùa, miếu, phủ... Các công trình kiến trúc tôn giáo và tín ngưỡng tọa lạc trong các hang động, mái đá hay bên sườn núi, đều đồng điệu cùng thiên nhiên và có kiến trúc mang tính kỹ thuật cao, được xây dựng ở những thời điểm khác nhau. Trong số các di tích trên, điểm tham quan Cố đô Hoa Lư nổi bật là hai ngôi đền thờ vua Đinh Tiên Hoàng và vua Lê Đại Hành, với lối kiến trúc gỗ ở thế kỷ XVII mang đậm tính dân gian, trong đó có những đồ tế khí như sập long sàng bằng đá, nghê đá có tính mỹ thuật đạt đến trình độ cao ở thế kỷ XVII. Bên cạnh đó, thăm Cố đô Hoa Lư còn có đền thờ công chúa Phất Kim con gái vua Đinh, chùa Nhất Trụ nổi tiếng với cột đá kinh phật ở thế kỷ X.

Từ năm 2012, Khu di tích văn hóa lịch sử Cố đô Hoa Lư đã được xếp hạng Di tích Quốc gia đặc biệt, và thuộc vùng lõi của Di sản Văn hóa Thiên nhiên thế giới Quần thể danh thắng Tràng An đã được UNESCO công nhận từ năm 2014. Nơi đây còn gắn liền với Lễ hội Trường Yên (hay còn gọi Lễ hội Cố đô Hoa Lư, hội cờ lau) đã được đưa vào danh mục Di sản văn hóa phi vật thể Quốc gia từ năm 2015. Lễ hội Trường Yên diễn ra hàng năm vào những ngày mồng 8, 9, 10 tháng 3 âm lịch, thu hút đông đảo người dân và khách du lịch thập phương về dự.

* Giá vé Cố đô Hoa Lư : 20.000 đ/ người lớn, 10.000 đ/ trẻ em 6-10 tuổi (dưới 6 tuổi được miễn phí).