Vườn quốc gia Cúc Phương thuộc địa phận 3 tỉnh Ninh Bình, Hòa Bình và Thanh Hóa, có tổng diện tích là 22.408 ha, là Vườn quốc gia đầu tiên của Việt Nam (năm 1962), đại diện cho hệ sinh thái đai thấp ở khu vực Bắc bộ. Với nhiều lợi thế về cảnh quan thiên nhiên, sự đa dạng về hệ sinh thái, các giá trị văn hóa, lịch sử nên từ lâu Vườn quốc gia Cúc Phương đã trở thành điểm du lịch sinh thái nổi tiếng.
Nằm lọt thỏm trong lòng dãy núi Tam Điệp, Vườn quốc gia Cúc Phương được bao bọc bởi một hệ thống các núi đá vôi chạy dài tít tắp. Và với đặc trưng là rừng nhiệt đới, xanh quanh năm, Cúc Phương sơ hữu một quần thể động, thực vật rất đa dạng, gồm nhiều loài chim, thú quý hiếm, đặc hữu của Việt Nam và Đông Dương. Phần lớn diện tích Vườn quốc gia Cúc Phương nằm trên địa hình núi đá, ẩn chứa những hang động huyền bí như động Sơn Cung, động Phò Mã giáng, động Người xưa, hang Con Moong... Đặc biệt, một số hang động nơi đây còn lưu giữ nhiều di chỉ khảo cổ, dấu tích về người tiền sử.
Cúc Phương cũng là nơi cư trú lâu đời của cộng đồng người Mường với những nét văn hóa độc đáo, đó là những nếp nhà sàn, ruộng bậc thang, những cối giã gạo nương, những khung dệt thổ cẩm, những lễ hội, phong tục tập quán đậm đà bản sắc. Vì vậy, Vườn quốc gia Cúc Phương thu hút nhiều nhà nghiên cứu, khách du lịch trong và ngoài nước đến khám phá và tìm hiểu. Trong năm 2015, Cúc Phương đã đón tiếp 73.000 lượt khách đến tham quan, học tập và nghỉ dưỡng, trong đó khách quốc tế đạt 11.700 lượt (chiếm gần 18%).
Vẻ đẹp thiên nhiên và văn hóa là thế, song vùng đệm Vườn quốc gia Cúc Phương có hơn 80 nghìn người dân sinh sống, tạo nên những áp lực lớn với công tác quản lý, bảo vệ rừng, nhất là hoạt động săn bắt động vật hoang dã.
Trong những năm qua, lực lượng kiểm lâm, cán bộ, công nhân viên tại Vườn quốc gia Cúc Phương tích cực tham gia công tác tuần tra bảo vệ rừng, thường xuyên tổ chức các biện pháp đấu tranh ngăn chặn các hành vi xâm hại tài nguyên rừng. Hạt kiểm lâm rừng Cúc Phương đã tiến hành ký kết quy chế phối hợp bảo vệ rừng vùng giáp ranh với 4 Hạt Kiểm lâm Nho Quan (Ninh Bình), Thạch Thành (Thanh Hóa) và Yên Thủy, Lạc Sơn (Hòa Bình). Hàng tháng, các Trạm kiểm lâm đều giao ban với các thôn, bản, ban lâm nghiệp, chính quyền địa phương. Đã tiến hành ký cam kết bảo vệ rừng với 29 thôn, bản sống xung quanh Vườn quốc gia.
Đồng chí Đinh Trọng Hải, Phó phòng Tổ chức Hành chính Vườn quốc gia Cúc Phương cho biết: Trong năm, các tuyến kiểm tra nhìn chung được bảo vệ tốt, khu vực trung tâm và một số nơi phân bố nhiều cây gỗ lớn, quý hiếm được bảo vệ nghiêm ngặt. Các Trạm đều có ý thức trách nhiệm bảo quản, sử dụng các trang thiết bị, trong đó có vũ khí và công cụ hỗ trợ được thực hiện nghiêm theo quy định. Văn bản pháp quy, quy định, nhật ký các tiểu khu ghi chép, thống kê rõ ràng. Công tác phòng cháy, chữa cháy rừng quốc gia Cúc Phương luôn được chú trọng. Các trạm kiểm lâm chủ động phối hợp với chính quyền địa phương và các chủ nhận khoán rừng tăng cường kiểm soát chặt chẽ khu vực được giao quản lý nên không để xảy ra vụ cháy rừng nào. Với sự quan tâm sát sao của Ban quản lý và lực lượng cán bộ kiểm lâm, trong năm 2015, Vườn quốc gia Cúc Phương đã ngăn chặn, xử lý 10 vụ vi phạm pháp luật bảo vệ và phát triển rừng. Bên cạnh việc bảo vệ rừng, phát triển du lịch, hiện tại Ban quản lý Vườn đang thực hiện nhân giống nhiều loại phong lan quý, cùng một số loài công, trĩ...
Để khai thác một cách có hiệu quả và bền vững tiềm năng du lịch, Ban quản lý Vườn quốc gia Cúc Phương đã và đang tập trung khai thác thế mạnh cảnh quan thiên nhiên, nhằm phát triển loại hình du lịch sinh thái phục vụ nhu cầu tham quan, nghỉ dưỡng; du lịch khám phá mạo hiểm; kết hợp với việc thực hiện các chương trình hợp tác nghiên cứu, học tập... nhằm thu hút hơn nữa khách du lịch trong và ngoài nước.
TTXT du lịch Ninh Bình