Làng Thổ Hà - Bắc Giang

Làng Thổ Hà là một ngôi làng cổ lâu đời, với cây đa, bến nước, sân đình, những nếp nhà cổ nằm sâu trong ngõ hẻm rêu phong... mang đậm nét đặc trưng của một làng quê Việt, và còn lưu giữ những giá trị văn hóa truyền thống đặc sắc, trở thành địa danh hấp dẫn của du lịch Bắc Giang. Nơi đây còn được xem là nguồn tư liệu quý cho giới kiến trúc, mỹ thuật, và các nghệ sĩ tìm cảm hứng sáng tác từ hình ảnh làng quê xưa.


Giới thiệu làng Thổ Hà

Ngôi làng có vị trí như một ốc đảo trên diện tích 20ha, phía Bắc là đồi núi thấp, 3 phía còn lại được bao bọc bởi sông Cầu. Giao thông đường thủy rất thuận tiện, thuyền bè đi lại tấp nập, xuôi sông Cầu có thể về Phả Lại và ra biển, ngược sông Cầu có thể lên Hiệp Hòa, Thái Nguyên. Tuy nhiên, làng Thổ Hà có thể bị ngập vài lần trong mùa nước tháng 6-7 âm lịch hàng năm, mỗi lần ngập vài ngày, dân làng phải đi lại bằng thuyền thúng từ nhà nọ sang nhà kia.

Khác với các làng ở đồng bằng Bắc Bộ, làng cổ Thổ Hà không canh tác ruộng, người dân bao đời sống bằng gạo chợ nước sông, thu nhập từ nghề thủ công và buôn bán nhỏ. Trước 1960 làng nghề Thổ Hà nổi danh về làm gốm, từ 1990 làng có tiếng về làm bánh đa nem và mỳ gạo. Hiện làng có khoảng 775 hộ với 3500 nhân khẩu, trong đó có hơn 400 hộ làm nghề tráng bánh đa nem. Dọc bờ sông bên làng còn có thuyền bè của dân vạn chài sinh sống.


Kiến trúc làng Thổ Hà

Đường chính của làng chạy dọc bờ sông Cầu, rẽ ra các ngõ xóm sâu và hẹp, nơi lưu dấu tích nghề gốm vang bóng một thời, với những bức tường cổ được xây toàn bằng những mảnh gốm, tiểu sành vốn là những sản phẩm bị lỗi của làng gốm, được người dân tận dụng làm vật liệu xây dựng. Đặc biệt, những bức tường này ấm áp vào mùa đông, mát mẻ vào mùa hè, lại rất bền bỉ qua thời gian, trở thành nét độc đáo rất riêng của làng cổ Thổ Hà.

Trong làng có những công trình kiến trúc cổ được xây dựng từ thế kỷ 16-17, như 3 di tích lịch sử văn hóa đã được nhà nước công nhận là Đình làng Thổ Hà, chùa Thổ Hà, Văn chỉ, được điêu khắc, chạm trổ tinh xảo, và vẫn còn lưu giữ gần 20 tấm bia đá ghi chữ nho ở cả hai mặt.

- Cổng làng Thổ Hà khá bề thế nằm bên gốc đa cổ thụ rợp mát, được đánh giá là một trong những chiếc cổng làng đẹp nhất ở vùng hạ và trung lưu sông Cầu. Ngoài ra, trong làng còn có 4 ngôi điếm ở bốn xóm, và đặc biệt là các ngôi nhà cổ hàng trăm năm tuổi với kiến trúc đẹp mắt.


Lễ hội làng Thổ Hà

Hàng năm, từ ngày 20 - 22 tháng Giêng âm lịch, lễ hội làng Thổ Hà được tổ chức trong không gian văn hóa dân gian sinh động và nhiều màu sắc, lưu giữ gần như nguyên vẹn các nghi thức cổ truyền của lễ hội xứ Bắc, thu hút đông đảo người dân và du khách thập phương về dự.

- Phần lễ diễn ra trọng thể và bài bản. Nổi bật là lễ rước Thành hoàng làng, với đám rước gồm hàng trăm người trong trang phục rực rỡ, dẫn đầu là đoàn lân, đội bát nhã kèn trống, ba ông Phúc - Lộc - Thọ cùng cặp Tiên đồng - Ngọc nữ do dân làng hóa trang, theo sau là đoàn múa...

- Phần hội với nhiều trò chơi dân gian như: đấu vật, cờ tướng, bơi chải, thi gà chọi Thổ Hà, chèo thuyền bắt vịt ... cùng các tiết mục văn nghệ đặc sắc như: hát Chầu văn, biểu diễn tuồng, đặc biệt là làn điệu dân ca quan họ tình tứ, da diết của các liền anh, liền chị trên bến sông Cầu.


Một chuyến du lịch làng cổ Thổ Hà Bắc Giang như về với quê xưa, nơi bạn được ngắm cảnh trên bến dưới thuyền thơ mộng, chiêm ngưỡng các kiến trúc cổ kính, thả bộ theo những ngõ nhỏ hun hút rêu phong, tìm hiểu về nghề gốm một thời nức tiếng, thăm các gia đình làm bánh đa nem, nấu rượu gạo, thưởng thức đặc sản địa phương và thỏa thích ghi lại những bức ảnh làng quê thân thương, mộc mạc, tưởng chừng chỉ còn trong sách vở...