Làng cổ Túy Loan - Đà Nẵng

Làng cổ Túy Loan ở Đà Nẵng đã nhuốm màu thời gian với tuổi đời trên 500 năm, được xem là một trong số ít những ngôi làng còn mang đậm dấu ấn của lịch sử, truyền thống và bản sắc văn hóa làng quê Việt Nam.

- Ngôi làng nằm yên bình bên dòng sông thơ mộng, cảnh vật như tranh thủy mặc. Tuy cách không xa trung tâm Đà Nẵng là mấy, nhưng Túy Loan lại có không gian cổ kính gần như đối lập với thành phố Đà Nẵng hiện đại.

Và vẫn còn đó cổng làng rêu phong, đình làng nguyên vẹn lối kiến trúc xưa, nằm lặng yên bên gốc đa già tán rộng, quanh năm phủ bóng mát. Những ngôi nhà cổ lâu năm với cây kèo, cây cột kiên vững cùng thời gian.

- Những con đường làng quanh co vẫn nguyên dáng vẻ chân quê, hai bên là những cánh đồng lúa xanh mướt màu mạ non tươi tốt, để đến mùa gặt lại trĩu hạt vàng như mang nặng nghĩa tình của nhà nông cần mẫn.

Có thể nói, Làng cổ Túy Loan là sự trầm lắng hữu tình, bên cạnh một thành phố Đà Nẵng năng động đổi mới, tạo nét tương phản hấp dẫn với khách du lịch thập phương muốn tìm về khoảng trời riêng đầy hoài niệm.


Nhà cổ Túy Loan

Còn nguyên vẹn và ấn tượng nhất ở làng cổ Túy Loan có lẽ là ngôi nhà cổ Tích Thiện Đường đã hơn 200 tuổi. Dọc theo ngõ vào lát đá đã phủ xanh rêu. Gian nhà chính xây theo lối kiến trúc 3 gian 2 chái, mái lợp ngói âm dương.

Toàn bộ ban thờ, phản ngồi, cột nhà... đều làm từ gỗ mít, qua thời gian đã lên màu nâu bóng. Những nét chạm trổ tinh xảo trên thủ thờ, xà ngang, cột nhà... là dấu ấn tài hoa của những người thợ làng Mộc Kim Bồng một thời vang tiếng.

Sát vách nhà, có mấy tủ kính đã bám bụi, bên trong là những vật dụng lâu đời trong sinh hoạt hàng ngày như chén đĩa, ấm nước... Trên tường nhà treo những khuôn bánh in, nồi đất, mâm đồng... Ngoài sân là chiếc cối đá xay gạo cũ kỹ.

Trước nhà còn có một hồ nước mọc lên những cây cảnh cao quá đầu người, tạo thành một bức bình phong tự nhiên, ngăn cách với khoảng sân rộng, cảm giác như có một làng quê thu nhỏ trong sân nhà với bến nước, con đò ngập lá...

Tất cả không gian quanh ngôi nhà cổ Tích Thiện Đường đều đã phủ màu xưa cũ và đậm chất thơ. Dễ hiểu vì sao những ai đã từng tới đây tham quan thì thường xem ngôi nhà như một điểm nhấn kiến trúc làng cổ Túy Loan.


Đình làng Túy Loan

Đình là nơi thờ phụng các vị tiền hiền, tổ tiên của người dân làng cổ Túy Loan. Đây còn là một di tích lịch sử văn hóa đã được xếp hạng cấp quốc gia, trở thành địa chỉ nghiên cứu, tham quan có giá trị cao về kiến trúc và truyền thống.

Văn bia ở Nhà ngũ tộc trong làng lưu rằng năm vị tiền hiền Đặng, Lâm, Nguyễn, Trần, Lê được chiếu vua Lê Thánh Tôn đi mở mang bờ cõi về phương nam (năm Hồng Đức nguyên niên 1470). Năm vị đã chọn nơi đây để dừng chân khai khẩn, lập nghiệp làm ăn và đặt tên làng Túy Loan từ đó.

Đình làng Túy Loan được xây ở vị trí trung tâm, vào năm Thành Thái thứ nhất (1889) với diện tích trên 110m² trong khuôn viên rộng hơn 8.000m². Không gian đình thoáng đãng, hướng quay ra sông, nhìn về thế núi, sát đường lớn và đặc biệt có cây đa cổ thụ linh thiêng. Sân đình có xây trụ biểu, bình phong, vẽ các câu đối... uy nghi, tôn kính.

Tại văn bia đặt trong đình là bài ký của Tam giáp tiến sĩ Nguyễn Khuê ghi lại việc lập đình, có đoạn: “Đình gồm một tòa chính tẩm, một tòa tiền đường đều làm bằng gỗ quý và lợp ngói”. Đã hơn một thế kỷ trôi qua, đình làng cổ Túy Loan vẫn gần như nguyên vẹn, trang nghiêm, trầm mặc bên gốc cổ thụ, các rặng tre làng.

Lễ hội đình làng Túy Loan

Hằng năm, vào ngày mồng 9 tháng Giêng, làng cổ Túy Loan cúng đầu năm và lễ hội đình cũng được tổ chức dịp này với nhiều hoạt động văn hóa - thể thao bổ ích, vui nhộn như: đua thuyền, hát hò khoan đối đáp, thi nướng bánh tráng... thu hút dân làng trong vùng và khách du lịch thập phương đến dự hội chung vui.

- Đến ngày 11-12 tháng 8 âm lịch, dân làng lại long trọng thiết lễ tế đình để tỏ lòng biết ơn các vị tiền hiền đã có công khai khẩn lập làng và cầu mong quốc thái dân an.


Chợ Túy Loan

Làng Túy Loan xưa nổi tiếng trù phú, tấp nập giao thương. Chợ Túy Loan như một trung tâm quy tụ hầu hết sản vật quanh vùng: cá mắm từ Hội An, Đà Nẵng lên; lâm sản từ Tây Nguyên xuống; chiếu, nón, nong rổ Cẩm Nê về...

Nghề làm bánh tráng và mì Quảng ở làng cổ Túy Loan cũng có tiếng từ xưa. Để có bánh tráng ngon phải chế biến đủ năm thứ gia vị mắm, muối, đường, tỏi và mè. Còn để có mì dẻo, phải chọn gạo từ vùng đất cát không phèn. Sau đó, qua bí quyết pha chế riêng để làm ra bánh tráng và mì có hương vị độc đáo. Dân gian đã truyền tụng câu ca: “Túy Loan trăm thứ đều ngon/ vừa vừa cái miệng kẻo chồng con hết nhờ!”

Ngày nay, ghé chợ Túy Loan Đà Nẵng, trong không khí nhộn nhịp sầm uất của cuộc sống hiện tại, không hề thiếu vắng âm hưởng của những giá trị văn hóa nhiều tuổi bởi những sản vật lâu đời đó đều vẫn còn hiển hiện.