Nghề đặt trúm lươn ở rừng U Minh Hạ

Từ bao đời nay, hình ảnh những chiếc xuồng chở đầy trúm len lỏi trên các dòng kênh, con rạch, giữa những cánh đồng đầy năng lác đã trở nên quen thuộc với cư dân sống dưới tán rừng tràm của Vườn quốc gia U Minh Hạ.

Hàng năm, khi mùa mưa chính thức bắt đầu (khoảng tháng 4 - 5 âm lịch), những cánh rừng tràm bạt ngàn của Vườn quốc gia U Minh Hạ đã ngập nước chừng 2 tấc, năng lác mọc dày và tươi tốt, báo hiệu một mùa đặt lươn mới. Nhiều hộ dân trong xóm tụ họp lại, cùng nhau làm mới hoặc sửa trúm “vần công”, lần lượt từ người này đến người khác. Rồi tùy theo lượng mưa mà họ chọn thời điểm “xuống trúm” đồng loạt.

Theo đó, cứ độ 2-3 giờ chiều, tại các tuyến kênh xẻ ngang xẻ dọc trong rừng U Minh Hạ, người dân bơi xuồng ba lá chở đầy trúm tỏa ra các hướng. Mỗi người dò xét từng đám năng, đám lác, sau đó là chọn vùng, vạch luồng để cố định trúm. Trúm thường làm bằng ống tre mạnh tông, dài hơn 1m, được đục bỏ mắt ở phía trong tạo thành “ống bọng” kín đít, phía miệng ống có chèn hom tre, lươn chui vào thì không thoát ra được.

Theo một lão nông có tiếng trong nghề, lươn rừng U Minh Hạ khá háu ăn. Nhưng để “dụ” chúng, ngoài kỹ thuật làm trúm thì mồi nhử lươn cũng rất quan trọng. Mồi phổ biến là cua, cá sặc... băm nhuyễn, xào với xác dừa khô, thêm một chút dầu cá, mỡ trâu hoặc lá chanh băm nhỏ để mùi mồi lan xa kéo lươn tìm đến. Muốn cho lươn “chạy” nhiều hơn thì pha thêm tỏi vào mồi để lươn ăn bị cay, phát ra tiếng kêu như mời gọi đồng loại.

- Người ta hay chọn những chỗ cỏ năng, cỏ lác vàng úa trong rừng tràm U Minh Hạ, bởi là nơi các loài cá nhỏ thường đến ăn bả do cỏ hoại ra, lươn cũng tìm tới để ăn cá. Chỗ có lươn nhiều nữa là những họng đìa đầy bưng lác, cá tụ tập và lươn đến tìm mồi. Hướng gió cũng quyết định việc bắt được lươn nhiều hay ít. Phải đặt miệng trúm xuôi theo chiều gió để hương thơm của mồi theo đó lan rộng ra, dụ lươn chui vào...

Thông thường, nếu một người đặt tầm 50 ống trúm, sau một đêm sẽ bắt được khoảng 2-3 kg lươn. Đầu ra của con lươn cũng dễ, thương lái đến tận nhà thu mua. Là việc phụ nhưng với nguồn lợi thu được khá, nghề đặt trúm lươn ở rừng U Minh Hạ đã góp phần cải thiện đáng kể cuộc sống của cư dân địa phương, và hầu như ai cũng có thể tham gia. Nam giới vào rừng đặt trúm lươn, phụ nữ và trẻ em thì bắt nhái, dế, cá con... để làm mồi.

Rồi bên mâm cơm chiều hay những buổi tối sum vầy quanh chiếc tivi, trong câu chuyện gia đình không thể thiếu chuyện “con lươn”, giống như chuyện “con tôm” của nông dân vùng nước mặn. Chưa kể ở đây, những lối kể hài hước theo kiểu Bác Ba Phi thường khiến mọi người chăm chú lắng nghe và cười sảng khoái, nhất là khi ngồi cạnh nồi lẩu lươn nấu mẻ đang bốc khói thơm và chai rượu đế nồng nàn. Có thể nói, nghề đặt trúm lươn ở rừng U Minh Hạ đã trở thành một nếp sinh hoạt văn hóa của người dân xứ này, “lôi kéo” không ít du khách mong một lần trải nghiệm!