Tháp Pôshanư - Phan Thiết

Tháp Pôshanư (Tháp Poshanư hay Tháp Poshanu được viết theo cách đọc, còn tên chính thức là Tháp Pô Sah inư hoặc cũng gọi Tháp Chăm Phố Hài) là một nhóm di tích đền tháp Chăm còn lại của Vương quốc Chămpa xưa, và vẫn tương đối nguyên vẹn cho đến ngày nay. Với giá trị cao về lịch sử, văn hóa, kiến trúc, Tháp Pôshanư dần trở thành điểm tham quan hấp dẫn khách du lịch khi có dịp đến với thành phố Phan Thiết, Bình Thuận.


Đôi nét lịch sử Tháp Pôshanư

- Cuối thế kỷ thứ 8 đầu thế kỷ thứ 9, người Chăm xây dựng nhóm đền tháp này để thờ thần Shiva - một trong những vị thần Ấn Độ giáo được sùng bái và tôn kính, biểu hiện qua bệ thờ Linga-Yôni bằng đá hiện còn trong tháp chính.

- Đến thế kỷ 15, người Chăm tiếp tục xây dựng một số đền thờ dạng kiến trúc đơn giản để thờ công chúa Pô Sah inư, tương truyền là con vua Para Chanh được nhân dân yêu quý về tài đức và phép ứng xử. Bà cũng chính là người đã chỉ dạy nhân dân cách trồng lúa nước, dệt vải thổ cẩm, trồng trọt, chăn nuôi và đánh bắt hải sản.

- Năm 1992 đến 1995, những cuộc khai quật khảo cổ tại khu di tích Tháp Pôshanư đã phát hiện ra nhiều nền móng của những ngôi đền bị sụp đổ và bị vùi lấp hàng trăm năm nay, cùng với gạch ngói và một số hiện vật có niên đại từ thế kỷ 15.

- Từ năm 1990 đến năm 2000, khu di tích Tháp Poshanu Phan Thiết được tỉnh tiến hành tu bổ, tôn tạo.

- Đến năm 1991, Tháp Poshanu Bình Thuận được xếp hạng Di tích kiến trúc nghệ thuật cấp quốc gia.


Giá trị kiến trúc Tháp Pôshanư

Nhóm tháp chàm Pôshanư mang phong cách kiến trúc Hòa Lai - một trong những phong cách nghệ thuật cổ Chămpa. Tuy nhóm tháp chỉ có kích thước vừa và nhỏ, nhưng chắt lọc được những tinh hoa kỹ thuật kiến trúc và nghệ thuật trang trí của người Chăm xưa, tạo nên vẻ uy nghiêm và huyền bí. Tổng thể tháp chăm Pô Sah inư gồm:

- Tháp chính A của cụm Tháp Pôshanư : có 4 tầng, càng lên cao càng thu nhỏ lại và bớt đi những yếu tố kiến trúc của tầng dưới. Trên đỉnh tháp có 4 cửa sổ hình tam giác hướng về 4 phía, bên ngoài xây kín, dưới mỗi cửa sổ gạch có 4 lỗ lớn để thông gió ra ngoài. Từ trong lòng tháp lên đến đỉnh cao 15 mét, cạnh đáy mỗi bề gần 20 mét, một cửa chính dài, hướng về phía Đông mà theo truyền thuyết Chăm thì hướng Đông là nơi cư ngụ của thần linh. Thêm 3 cửa giả ở các hướng Bắc, Tây, Nam. Trên vòm cuốn ở hướng Tây của tháp, hiện còn những dãy chạm khắc dày đặc với những bông hoa và hình tượng kỳ lạ. Đây là công trình còn khá nguyên vẹn của cụm tháp.

- Hai tháp phụ B của kiến trúc tháp Poshanu : chiều cao khoảng 12 mét, về cơ bản có hình dáng giống tháp A nhưng đơn giản và quy mô nhỏ hơn. Trước đây trong tháp có thờ bò thần Nandin nhưng về sau không còn.

- Tháp C của nhóm tháp chăm Pôshanư : hiện chỉ còn lại một phần tháp với chiều cao hơn 4 mét, có duy nhất 1 cửa trổ về hướng Đông, những họa tiết bên ngoài đã bị bào mòn theo thời gian, chỉ còn lại một số đường nét gốc.


Văn hóa lễ hội ở Tháp Pôshanư

Hàng năm, khu di tích Tháp bà Poshanư được đông đảo người Chăm từ các vùng lân cận đến cúng viếng cầu an, làm lễ cầu mưa, hay cầu cho những chuyến đi biển được bình yên, cùng những nghi lễ truyền thống khác thể hiện sự tưởng nhớ công ơn của người xưa và sự sùng bái thần linh... được lưu truyền từ đời này sang đời khác.

- Tháng giêng âm lịch, các lễ hội Rija Nưga, Poh Mbăng Yang được tổ chức dưới chân tháp.

- Đặc biệt vào dịp tháng 10 dương lịch, Tháp Poshanư Bình Thuận diễn ra lễ hội Katê với nhiều tiết mục đặc sắc. Trong đó, các điệu múa nhịp nhàng uyển chuyển luôn là tâm điểm, đi kèm với những nhạc cụ truyền thống như: trống Ginăng, trống Paranưng, chiêng, kèn Xaranai, Grong (lục lạc), đàn Kanhi... làm say đắm khách phương xa.


Vào những ngày thường, khách du lịch đến tham quan Tháp Pôshanư vẫn có thể thưởng thức những tiết mục nghệ thuật dân gian Chăm được Ban quản lý tổ chức theo yêu cầu, và xem nghệ nhân trình diễn nghề dệt vải thủ công. Ngoài ra, đi thêm trăm mét từ Tháp chăm Poshanư, phế tích Lầu Ông Hoàng sẽ đón bước chân du khách trở về với hoài niệm cuộc tình đẹp và thơ ca của Hàn Mặc Tử, vừa có thể ngắm thành phố Phan Thiết từ trên cao.