Khoai lang là đặc sản của đảo Ngọc Vừng (Vân Đồn, Quảng Ninh) có vị thơm, ngọt đặc biệt, củ to, được người tiêu dùng rất ưa chuộng. Khách du lịch ra đảo khám phá thường không quên mua một vài cân khoai về làm quà.
Khoai lang đảo Ngọc Vừng có vẻ bề ngoài không khác gì các giống khoai lang vỏ đỏ thông thường được trồng phổ biến. Điểm làm nên khác biệt chính là chất lượng thơm ngon, vị ngọt đằm, khi luộc lên ruột trắng đục, rất bở.
Ông Nguyễn Văn Minh, Chủ tịch Hội Nông dân xã đảo Ngọc Vừng cho biết: Khoai lang Ngọc Vừng là một giống quý, có nguồn gốc bản địa, đã có từ lâu khi những người dân đầu tiên đặt chân định cư ở đây. Đặn sản này là kết quả của sự cần cù chăm bón, đúc rút kinh nghiệm từ bao đời và sự ưu đãi của thiên nhiên.
Khoai lang Ngọc Vừng được trồng trên đất mùn pha cát đặc trưng trên đảo Ngọc Vừng. Tuy nhiên, không phải diện tích đất nào cũng được lựa chọn để trồng. Đất trồng cho củ khoai thơm ngon là loại đất cát chỉ có ở 2 thôn: Bình Minh và Bình Ngọc, bởi đất khu vực này được bồi từ biển, chất đất mặn, có tỷ lệ mùn, cát cao.
Theo những nhà nông giàu kinh nghiệm, việc lựa chọn và xử lý đất trồng có tác động rất lớn tới chất lượng sản phẩm khoai lang. Theo đó, đất cát trước khi ươm khoai phải được xử lý, bón phân kỹ lưỡng. Người dân Ngọc Vừng không dùng phân bón thông thường. Phân bón lót được làm từ cây mắm, một loại cây mọc nhiều ven các bãi triều hoặc bằng hỗn hợp của muối và cây cỏ lá xanh (theo cách gọi dân gian) mọc nhiều trên đảo Ngọc Vừng. Đất được cày cuốc đánh luống, bón độn bằng hỗn hợp phân trên, phủ một lớp đất mỏng rồi đem ươm khoai lên. Khoai lang được xuống giống từ những dây khỏe mạnh.
Bà Nguyễn Thị Kiểm, thôn Bình Minh, xã đảo Ngọc Vừng, một nông dân có thâm niên trồng giống khoai này trên 20 năm, cho biết thêm: Việc chăm tưới cho khoai về sau đơn giản, chỉ phải bón phân đạm 1-2 lần sau 1 tháng ươm để thúc đẩy cây phát triển. Tuy nhiên một trong những việc rất quan trọng là phải đánh luống cao khoảng 20 phân và thường xuyên làm rãnh để cây thoát nước, tránh úng nước làm khoai nhạt vị. Khoai lang Ngọc Vừng là giống không ưa nước. Nên trong suốt quá trình sinh trưởng tới khi thu hoạch kéo dài khoảng 4-5 tháng không cần phải chăm tưới nhiều. Bởi dù có nắng gắt bao nhiêu thì nguồn đất cát có tác dụng giữ ẩm vẫn cho phép cây sinh trưởng tốt trong điều kiện nắng hạn.
Cũng theo các nhà nông có kinh nghiệm thì chính nguồn đất cát có vị mặn cao, loại phân hữu cơ dân gian là yếu tố quyết định tạo nên hương vị, độ ngọt đằm cho khoai. Khoai lang Ngọc Vừng được trồng làm 2 vụ/năm, từ khoảng tháng 8 tới tháng 12 âm lịch và từ tháng 10 tới tháng 2 âm lịch năm sau. Khoai lang đảo Ngọc Vừng cho năng suất từ 300kg/sào. Khoai có thể luộc chín ăn ngay, hoặc phơi khô, rang lên đóng gói để bảo quản lâu ngày.
Hiện người dân chủ yếu tiêu thụ bằng cách bán cho khách du lịch. Để bảo tồn nguồn gien quý và phát triển diện tích khoai lang Ngọc Vừng, huyện Vân Đồn đã thực hiện dự án hỗ trợ về giống, vốn cho nông dân. Hiện xã đảo Ngọc Vừng cũng đang nỗ lực quảng bá, tìm các biện pháp xây dựng thương hiệu để sản phẩm khoai được nhiều người biết tới, thực sự phát huy được thế mạnh của một đặc sản địa phương.
TTXT du lịch Quảng Ninh