Đến bãi biển Dốc Lết vùng Hòn Khói (Ninh Hòa, Khánh Hòa) mùa cá cơm trỏng, từ tháng 10 đến tháng 2 âm lịch, du khách khó mà bỏ qua món gỏi lua, được biến từ cá tươi, khi ăn chan thêm nước lèo, có hương vị rất đặc biệt...
Khu vực bãi biển Dốc Lết quanh năm đều có hải sản tươi rói được ngư dân làng chài đánh bắt. Trong thực đơn ẩm thực có một món ngon và lạ với cách chế biến từ cá tươi và rau lá vườn nhà, có tên dân dã là gỏi lua, làm nên một nét văn hóa ẩm thực rất riêng. Gỏi lua chế biến từ các loại cá nhỏ, không vảy, thịt trong, không có máu (không tanh) như cá đục, cá mai nhưng ngon nhất và thông dụng nhất là cá cơm trỏng.
Mùa cá cơm trỏng từ tháng 10 đến tháng 2 âm lịch. Để món gỏi ngon phải là cá mới đánh về, tươi xanh, còn cử động. Quanh khu vực bãi biển Dốc Lết, nhà nào cũng có vườn rộng với đủ các loại rau để làm nguyên liệu “độn” cho món gỏi, trong đó không thể thiếu lõi cây chuối hột. Cây chuối hột đốn hạ, người ta chọn phần lõi để làm gỏi, đảm bảo vẫn giữ độ giòn tươi. Rau ăn gỏi gồm có xà lách, rau thơm, ngổ, cải cúc, tía tô...
Cá cơm trỏng lặt đầu, bỏ xương (chỉ cần bóp nhẹ thân cá là xương nhô ra và rút xương đi), lấy thịt ngâm qua nước đá chanh để cá chín tới. Tôm sú tươi lột vỏ, băm nhỏ. Lõi chuối hột bào mỏng vừa phải ngâm qua nước muối pha loãng để giữ trắng. Hành tây bào mỏng. Thơm, cà băm nát. Hành khô bào mỏng phi vàng, đậu phộng rang muối giã dập. Trộn chuối đã bào mỏng, hành tây, cá cho đều. Sắp ra dĩa. Bày trên mặt rau thơm, hành phi, đậu phộng.
Quan trọng nhất của món gỏi lua ở bãi biển Dốc Lết là khâu chế biến nước lèo, cách nấu giống như nấu lẩu (chua) với thơm, cà chua, nước me, nước dừa xiêm. Tôm tao qua dầu cho tái, cho tiếp thơm cà xào chín, đổ nước dừa, nước me, một ít nước lạnh nấu sôi, nêm muối, mắm, đường phèn, ớt cắt lát. Nấu sôi, nêm lại gia vị, giữ sôi trên bếp. Chú ý phải nêm đường phèn mới tạo vị ngọt thanh cho nồi nước lèo.
Khi ăn, cho gỏi vào chén, chan nước lèo đang sôi (với mục đích làm chín cá thêm lần nữa bằng nhiệt), cho rau vào chén và thêm đậu phộng. Bóp vụn thêm một ít bánh tráng nướng (đặc biệt, gỏi lua ở bãi biển Dốc Lết không ăn với bún mà ăn với bánh tráng nướng dày sản xuất tại Ninh Hòa, mặn mặn, ngọt ngọt).
Thưởng thức món gỏi lua trên bãi biển Dốc Lết, là tận hưởng hai trong một vị biển và rau vườn nhà. Vị cá cơm ngọt, thịt tươi, lõi chuối hột mềm vừa giòn; vị ngọt mà không hăng của hành tây hòa lẫn với vị chua, ngọt đậm nhưng thanh của nước lèo. Thêm vị béo, mùi thơm của đậu phộng rang. Ăn hoài không biết chán, không thấy no!
TTXT du lịch Nha Trang