Cho đến nay, số loài động - thực vật trong Vườn quốc gia Chư Mom Ray ở Kon Tum được công bố chỉ mới là con số đã điều tra, kiểm đếm được, chưa phải hết. Vì vậy, khu vườn này vẫn còn nhiều bí ẩn...
Phát hiện nhiều loài mới
Hơn 20 năm công tác tại đây, từ anh nhân viên “quèn” đến nay đã làm quản lý và cũng thuộc diện “lão làng” ở Vườn, nhưng anh Đào Xuân Thủy - Phó giám đốc Ban quản lý Vườn quốc gia Chư Mom Ray vẫn chưa đi hết được rừng. “Nó còn nhiều bí ẩn lắm, chưa được khám phá ra” - anh Thủy cho biết.
Để minh chứng cho điều mình nói, anh Thủy dẫn chứng: Năm 2004 khi Vườn quốc gia Chư Mom Ray được công nhận là di sản Đông Nam Á, thì công bố nơi này có trên 56.000ha, 1.534 loài thực vật và 718 loài động vật, trong đó có 115 loài động vật có vú, 275 loài chim, 41 loài bò sát, lưỡng cư, 108 loài cá nước ngọt, 179 loài côn trùng... Thế nhưng càng về sau thì các nhà khoa học chứng minh Vườn có nhiều loài khác nữa, thuộc dòng quý hiếm. Chẳng hạn như loài khỉ vượn có 6 loài quý hiếm ghi trong sách đỏ, nhưng đến năm 2010, ở rừng quốc gia Chư Mom Ray lại phát hiện thêm 1 loài động vật mới ghi tên thêm vào danh sách các loài động vật trên thế giới là loài vượn đen má hung (tên khoa học Nomacus Anamensis). Loài này do nhà khoa học người Đức lấy mẫu của ông Đỗ Tước (Viện điều tra quy hoạch rừng Việt Nam nghiên cứu tại Vườn quốc gia Chư Mom Ray) đưa về Đức xét nghiệm ADN, giọng hót và công bố đây là loài vượn mới, có tiếng hót hoàn toàn khác với các loài vượn của Việt Nam và thế giới biết đến trước đó. Nó có đám lông màu vàng che gần hết hai bên má, khác hoàn toàn với loài vượn má vàng bình thường đã được biết có đám lông vàng nằm gọn như trái xoài ở bên má.
Ngoài ra, trong năm 2010, các nhà khoa học còn công bố 3 loài động vật mới tìm thấy ở vùng rừng núi Chư Mom Ray. Đó là loài thằn lằn giả 4 vạch mới (Cyrtodactylus pseudoquadrivirgatus), rắn sài mép trắng (Amphiesma leucomystax) và loài rắn trán cúc (Opisthotropis cucae). Anh Thủy tin rằng, nếu các nhà khoa học có thời gian tìm hiểu thêm rừng này, chắc chắn sẽ tìm ra nhiều bí ẩn mới và rất có thể sẽ tìm được loài mới ở đây.
Vào rừng nghe vượn hót
Hai năm qua, những cán bộ Vườn đã theo dấu hàng chục đàn vượn quý hiếm đang sinh sống tận sâu trong Vườn quốc gia Chư Mom Ray ít dấu chân người. Anh Đào Xuân Thủy nói, mấy anh em trẻ ở Phòng khoa học và hợp tác quốc tế của đơn vị dần dần cũng thành nhà “vượn học”, đếm được cả tiếng vượn kêu trong rừng.
Hôm chúng tôi đến, nhóm anh Phạm Hồng Thái, Võ Hồng Tín và chị Nguyễn Thị Thúy Hằng, tuổi đời từ 26 đến trên 30 đang chuẩn bị cho chuyến đi rừng cả tuần vào tháng 5, tháng 6 này. Khi được hỏi làm sao đếm được tiếng vượn, mấy cán bộ trẻ bảo chỉ cần yêu loài này dần rồi sẽ biết. “Ban đầu tụi em nghe qua băng ghi âm về tiếng kêu của khỉ, linh trưởng, vượn. Sau thì đi thực địa trong rừng cùng các nhà nghiên cứu có kinh nghiệm, được các nhà khoa học hướng dẫn tìm đến tận nơi chúng ở, tập nghe dần rồi phân biệt giọng của từng con “ - Tín giải thích.
Nói thì nghe đơn giản, nhưng để tìm được nơi vượn ở, phải mất bao nhiêu mồ hôi và công sức băng rừng lội suối. Trước tiên là khảo sát tiếng nghe, điểm nghe vượn hót. Sau tổ chức nhóm 4-5 người mang vật dụng cá nhân và lương thực vào ăn, ngủ trong Vườn quốc gia Chư Mom Ray để tìm vượn.
Theo anh Thái, anh Tín kể, những nơi nào ẩm ướt, khe suối ít hơi người là nơi vượn ở. Mỗi sáng mùa hè, cứ 5h là vượn, khỉ hót lên, tiếng hót dài như lời ru xào xạc của tán lá rừng. Sau tiếng hót đầu tiên của con đầu đàn là hàng loạt tiếng hót khác kéo dài theo giữa mênh mông rừng thẳm. Khi đến mùa mưa, chúng dậy muộn nên cũng hót muộn hơn mùa hè... “Khoảng cách nghe tiếng vượn hót xa nhất là 1,5km, còn nghe rõ nhất là 400-500m. Có điều giữa rừng bao la, không bao giờ biết chúng ở góc nào, nên phải dùng định vị, dùng GPS để xác định phương vị, khoảng cách. Nhóm bọn em sau đó chia nhau ra 2 tổ cách nhau chừng 1km để nghe” - Thái nói.
Để xác định được đàn có bao nhiêu con vượn, phải nghe chúng hót đơn, hót đôi và lấy tiếng hót ban đầu cất lên cho đến khi tiếng hót kết thúc. Thông thường con đực đầu đàn hót cảnh giới trước giọng trầm vang vọng. Tiếp theo, con cái hót giọng rít lên có vẻ đanh đá rất... khó tính, cuối cùng mới đến lượt vượn trưởng thành (3-4 năm tuổi) hót. Cứ thế, Tín, Thái đếm từng tiếng hót của vượn để phân loại đàn vượn có mấy con, con nào là đầu đàn, con cái. “Gần 2 năm khảo sát Vườn quốc gia Chư Mom Ray, tụi em ước có 20-30 đàn vượn quý hiếm. Nhưng số lượng chưa cụ thể, vì chưa khảo sát hết được các điểm nghe của vương quốc vượn này” - Tín nói.
TTXT du lịch Kon Tum