Khu di tích văn hóa Sa Huỳnh - Quảng Ngãi

Đây là Khu di tích văn hóa Sa Huỳnh ngoài Trời đầu tiên của Việt Nam, trải rộng đến 20.000m2  trên địa bàn các xã Phổ Thạnh và Phổ Khánh, huyện Đức Phổ, tỉnh Quảng Ngãi. Nơi đây đã được công nhận là di tích văn hóa quốc gia từ năm 1997 và đang lập hồ sơ hướng đến di tích quốc gia đặc biệt.


Nhà trưng bày hiện vật văn hóa Sa Huỳnh

Khu di tích văn hóa Sa Huỳnh có nhà trưng bày hiện vật nằm ở xóm Cát, thôn Long Thạnh, xã Phổ Thạnh. Phía cổng chính nhìn ra rừng cây ngút ngàn, chếch về hướng đông bắc là đầm nước ngọt An Khê mà bao quanh là dải cát ven biển với rừng phi lao xanh ngắt. Bên trong trưng bày theo từng chủ đề gồm: lịch sử phát hiện, nghiên cứu văn hóa Sa Huỳnh.

- Ở phần nghiên cứu văn hóa Sa Huỳnh gồm có bảng so sánh đối chiếu về kích thước của người cổ, tài liệu nghiên cứu về ngôn ngữ, nhân chủng học, di cốt song táng được khai quật ở Xóm Ốc, huyện đảo Lý Sơn, thung lũng sông Tang... Những hiện vật trưng bày gồm các mộ chum, mộ vò, các bàn mài, bàn nghiên, hòn kê, rìu, các loại đồ đồng Đông Sơn...


Khu di tích văn hóa Sa Huỳnh ngoài trời

Từ nhà trưng bày theo con đường mới mở thẳng về hướng đông là gò Ma Vương, nằm bên bờ biển. Tại vị trí này vào năm 1909, nhà khảo cổ người Pháp M.Vinet lần đầu tiên phát hiện được trên 200 mộ chum có niên đại cách đây 2.500 - 3.000 năm.

Đến năm 1978, Viện khảo cổ học Việt Nam phối hợp với một số nhà nghiên cứu khảo cổ nước ngoài, đã khai quật và phát hiện nhiều hiện vật thuộc giai đoạn tiền Sa Huỳnh có niên đại cách nay khoảng 3.000 năm với tầng văn hóa khá dày đến 2m.

- Những hiện vật này thể hiện nền văn hóa Sa Huỳnh đã phát triển từ thời sơ kỳ đồng thau đến thời kỳ Sa Huỳnh sắt, xuất phát từ cư dân bản địa chứ không phải du nhập từ nước ngoài. Cư dân thời Sa Huỳnh cổ thường chọn ở những nơi có phong cảnh đẹp và thuận lợi cho cuộc mưu sinh. Như ở thung lũng sông Tang thuộc địa bàn huyện Tây Trà (Quảng Ngãi), khu vực cư trú là một dải đất bồi giữa bốn bề núi dựng, có sẵn nguồn nước ngọt, và cách không xa phía ngoài là biển, thuận lợi cho đánh bắt hải sản.

Tại gò Ma Vương cũng đã phục dựng hai hố khai quật, và trưng bày hiện vật thu được từ các đợt khai quật trước, cùng các hiện vật để phát lộ ngay tại điểm khai quật. Điều này sẽ giúp các nhà nghiên cứu và khách tham quan có thể chiêm ngưỡng hiện vật ngay tại điểm khai quật chứ không phải trong bảo tàng.

Ngoài ra, tại Khu di tích văn hóa Sa Huỳnh ngoài Trời này cũng sẽ xây dựng bia bản, mở đường đến các di tích tháp Cầu Đá nằm ở phía bắc đầm An Khê, giếng, bia kỳ Champa ở vũng Thạnh Đức 1 và đền thờ bà Thiên Y Ana ở vùng cửa biển Sa Huỳnh, xã Phổ Thạnh để phục vụ khách tham quan, du lịch.