Động Từ Thức - Thanh Hóa

Động Từ Thức còn gọi là Động Bích Đào, thuộc địa phận xã Nga Thiện, huyện Nga Sơn, tỉnh Thanh Hóa. Đây là một hệ thống hang động núi đá vôi có nhiều thạch nhũ muôn hình độc đáo, và gắn liền với truyền thuyết Từ Thức gặp tiên đầy thi vị được lưu truyền rộng rãi trong dân gian.


Truyền thuyết Động Từ Thức

Ở làng Cẩm La xưa, thuộc Tống Sơn (nay là huyện Hà Trung, tỉnh Thanh Hoá) có chàng trai tài giỏi tên là Từ Thức, được nhà vua cử làm quan tri huyện Tiên Du (Bắc Ninh ngày nay) và nổi tiếng thanh liêm, chính trực, yêu thích ngao du. Dịp xuân, Từ Thức đi chơi hội “mẫu đơn” ở một ngôi chùa nổi tiếng, đã gặp một thiếu nữ xinh đẹp đang bị giữ lại vì vô tình làm gãy một cành hoa mẫu đơn. Động lòng thương, Từ Thức liền cởi áo gấm chuộc lỗi cho cô gái.

Thời gian sau, Từ Thức treo ấn từ quan vì không muốn lợi danh ràng buộc. Về quê, chàng ngày ngày ngao du sơn thủy. Một hôm, tới cửa biển Thần Phù (Nga Sơn), thấy có một ngọn núi rất đẹp, chàng liền đến xem và làm một bài thơ khắc trên vách đá. Bỗng từ vách núi mở ra một cửa động, Từ Thức bước vào chốn bồng lai tráng lệ. Đang mải mê nhìn ngắm thì có hai thiếu nữ áo xanh mời chàng theo lối. Từ Thức được đưa tới gặp một vị tiên áo trắng đã cho chàng biết đây là động thứ 6 trong 36 động cõi tiên, rồi ngỏ rằng chàng sẽ kết duyên với con gái của bà là Giáng Hương, cô gái được chàng cứu ở hội “mẫu đơn” năm nào.

Từ Thức và Giáng Hương sống hạnh phúc trọn năm nơi tiên giới, nhưng chàng vẫn nhớ quê không nguôi, nhớ những cuộc ngao du nên ngỏ lời muốn về thăm. Cảm thông với chồng, Giáng Hương đành chuẩn bị xe mây và trao cho chàng một phong thư. Về tới quê, Từ Thức không gặp được ai thân thuộc, bèn hỏi một cụ già râu tóc bạc phơ và được kể rằng: thuở nhỏ, cụ nghe nói có ông tam đại tên là Từ Thức treo ấn từ quan, đi ngao du rồi mất tích.

Nghe chuyện, Từ Thức mới nhận ra một năm tiên giới bằng cả trăm năm chốn trần gian. Hối hận vì lòng trần chưa dứt, chàng muốn quay lại cõi tiên với vợ nhưng xe mây đã biến mất, mở phong thư mà Giáng Hương trao thì thấy lời biệt ly “Kết bạn loan trong mây, duyên xưa đã dứt - Tìm núi tiên trên biển, dịp khác không còn”. Buồn bã, chàng đi mãi về phía núi xưa hang cũ rồi biệt tích. Từ đó, dân gian gọi tên là động Từ Thức lạc thiên thai.


Du lịch Động Từ Thức

Trước lối vào động Từ Thức có khắc hai bài thơ chữ Hán ca ngợi vẻ đẹp thần tiên của động, một khắc trên phiến đá đặt dưới nền của chúa Trịnh Sâm với bút danh Nhật Nam Nguyên, một khắc trên vách đá cao của Lê Quý Đôn. Ngoài cửa động còn có một miếu nhỏ gọi là miếu Sơn Thần.

Bước vào bên trong hang Từ Thức, đón du khách là gian động ngoài rộng rãi có hình vòng cung trông như một chiếc bát úp khổng lồ, trên trần có nhũ đá hình trái đào tiên rất đẹp, dưới nền động còn lưu lại vết tích ban thờ Từ Thức và những thạch nhũ lấp lánh được ví như kho vàng, kho bạc của nhân gian.

Đi tiếp theo hành lang hẹp, du khách sẽ vào gian động trong. Khắp động là những nhũ đá muôn hình lóng lánh, gợi lên những hình ảnh gắn liền với tình yêu của Giáng Hương và Từ Thức như: buồng tắm của Giáng Hương và thư phòng của Từ Thức, bàn cờ tiên, đôi chim thạch nhũ, mâm ngũ quả, dàn nhạc cụ...

Vào sâu hơn trong động Từ Thức, du khách sẽ bắt gặp hồ nước nhỏ trong vắt, rải rác đây đó là những hòn cuội trắng, kề bên là hình dáng ao bèo bằng đá, điểm xuyết những chùm hoa đá màu trắng lục, rồi thì những tượng đá hình ông chầu, ếch tọa ... như được bàn tay tạo hóa khéo léo sắp đặt.

Cuối động Từ Thức còn có 2 ngã rẽ. Một ngã với những bậc đá đều nhau, tương truyền là đường lên cõi tiên trên trời. Ngã còn lại rẽ sâu xuống lòng núi theo đường xoáy ốc với những bậc đá gập ghềnh, tối tăm, ẩm ướt là đường xuống âm ti địa phủ, dễ khiến du khách lo sợ mà nhanh chóng quay ra...


Truyền thuyết Từ Thức lên tiên và cảnh sắc kỳ thú bên trong động đã tạo nên sự hấp dẫn riêng cho nơi này, và làm phong phú thêm điểm đến cho du lịch Thanh Hóa. Năm 1992, động Từ Thức đã được công nhận là Di tích thắng cảnh cấp quốc gia.