Mùa cơm lam ở suối khoáng Mỹ Lâm

Lúa sắp chín cũng là lúc tre vừa tới tuổi, đấy là cách đánh dấu thời gian vào vụ làm ăn của những người đốt cơm lam ở xóm Suối Khoáng quanh khu du lịch suối khoáng Mỹ Lâm. Bám nghề trên dưới 20 năm nay, họ chỉ cần ngửi mùi cơm từ những ống tre đốt trong lửa là có thể biết chín hay chưa.

Ngày cuối thu, đường vào Suối Khoáng Mỹ Lâm trải nhựa êm ru. Chưa cần nhìn thấy cơm lam đâu thì gió đã mang mùi hương thơm phức đi khắp nẻo đường như mời gọi. Có đến gần chục đụn khói nhỏ hiện ra dọc hai bên đường vào trung tâm xóm, chốc chốc lại có vài bóng người lúi húi cời lửa bên bếp.

Người đàn ông trạc ngoại ngũ tuần làm nghề đốt cơm lam tại đây đã trên chục năm, đang rạp mình thổi lửa đốt những ống tre xanh mướt. Vừa cặm cụi làm, trán nhễ nhại mồ hôi, ông cho biết: "Thường khi trời se lạnh, khách du lịch vào tắm khoáng, cả xóm mới bắt đầu đốt rộ, chứ ngày bình thường chỉ đốt khoảng 100 ống. Nhưng vào mùa du lịch Suối khoáng Mỹ Lâm, có ngày tiêu thụ đến 500 ống, phải thuê thêm người làm. Một ngày đốt cơm lam bằng cả vụ lúa".

Những đốm lửa đỏ li ti theo làn khói bốc lên mỗi khi ông dụi cái cặp bếp vào. Có đến vài chục ống cơm lam được ông bắc lên kiềng đốt làm một mẻ. Tre bánh tẻ xanh nõn, nước trong ống sôi xình xịch, mùi gạo nếp và nước cốt dừa ngầy ngậy tỏa hương. Ông bảo: "Đó là dấu hiệu cơm sắp chín, đây là cách làm đặc trưng của cơm lam ở suối khoáng Mỹ Lâm, chỉ có đốt bằng củi thì cơm mới thơm ngon được".

Cách đó vài chục mét, là cả gia đình cùng đốt cơm lam, mỗi người một việc: chồng thì cưa ống tre, con gái chẻ ống cơm, vợ thì luôn tay tiếp mấy thanh củi vào bếp cho đều lửa. Khi thấy cơm đã chín, người chồng gắp những ống cơm lam trên bếp ra cho cô con gái róc bỏ lớp cháy đen bên ngoài. Những ống tre xù xì bỗng chốc được lột xác thành hình hài mới. Vỏ ống mỏng tang, bóc ra trắng ngần, sẵn sàng phục vụ du khách đến với Suối khoáng Mỹ Lâm.

Theo người dân khu vực suối khoáng Mỹ Lâm cho biết, làm cơm lam không khó như nhiều người nghĩ, nhưng để cơm lam chất lượng, thì phải chấp nhận “nhọ mặt” từ sáng đến tối. Trước khi đốt, gạo phải được ngâm ít nhất 4 tiếng đồng hồ với nước cốt dừa, nước gừng để tạo hương. Tre dùng làm ống lam nếu già hoặc non quá cũng không tốt, chuẩn phải là tre gai bánh tẻ, được lấy đúng vào thời điểm lúa sắp chín, lá đang “xòe cánh én”. Sau khi đốt để qua đêm, cơm nguội đi nhưng giữ được độ dẻo và kết dính, lớp màng mỏng của ống tre sẽ dính chặt vào cơm, chính là một trong những yếu tố làm nên hương vị đặc trưng của cơm lam.

Bởi vậy, nghề đốt cơm lam nói khó thì không khó nhưng nói dễ thì lại càng không, cơm lam Suối Khoáng ngon và được du khách gần xa biết đến cũng nhờ qua đúc kết bao năm của người dân gắn bó với nghề. Khách đến suối khoáng Mỹ Lâm nghỉ dưỡng, sau khi ngâm mình thỏa thích với nước khoáng hay vui với tắm bùn, khách lại có cơm lam chấm với vừng đen để nhâm nhi như một thú vui không thể thiếu.