Đảo Hòn Khoai, ký sự mắt biển

Đứng trên đỉnh Hải đăng, chúng tôi trông ra toàn cụm đảo Hòn Khoai Cà Mau. Một cảm xúc thật mạnh mẽ trỗi dậy trong lồng ngực. Đây là vị trí mắt biển, là mốc định vị cho một vùng biển trời rộng lớn. Nơi đây có ngọn cờ mà thầy giáo Hiển vươn cao, là nơi ươm mầm và khởi phát phong trào cách mạng của Cà Mau.

1. Đây không phải là lần đầu tiên đến thăm cụm đảo Hòn Khoai, nhưng là đêm đầu tiên tôi được ngủ lại trên đảo. Và đây là địa danh gắn bó với tôi từ thuở nhỏ, không phải qua tivi, báo, đài hay sách vở mà bởi tôi có người anh từng công tác ở đây ngót chục năm. Hồi ấy, nhà tôi nghèo, đông anh em, anh Ba Viễn vô ngành kiểm lâm công tác, cứ đi miết, lâu lâu mới về nhà. Mỗi lần về, anh lại giúp mẹ chút đỉnh tiền để nuôi mấy đứa em nhỏ ăn học. Riêng tôi là út, anh ưu ái phần quà đặc biệt, khi là vỏ ốc biển, khi là hòn đá cuội láng bóng hoặc mấy hạt đậu “bình an” rất đẹp.

Tôi nhớ có lần, anh đi biệt mấy tháng, má và chị dâu tôi đi tàu đò xuống Rạch Gốc, Khai Long hỏi thăm người ta. Rồi bão Linda 1997, ở nhà ba má tôi đốt nhang đỏ lư hương để cầu mong anh tai qua nạn khỏi. Hết bão, anh trở về, mặt buồn buồn. Anh kể, anh cùng mọi người lên tàu cứu hộ vớt xác ngư dân. Nhiều lắm, đau thương lắm. Nhưng anh nói, đảo Hòn Khoai vẫn sừng sững giữa trùng khơi...

2. Sau này, khi trở thành phóng viên, tôi có ngót chục lần đặt chân lên đảo Hòn Khoai. Còn nhớ kỷ niệm vui, bận ấy, đoàn ra thăm, chúc Tết trên đảo, nhiều anh chị không quen dốc đèo nên đi lên vô cùng vất vả. Lúc đó, có một đội công nhân đang làm công trình trên đảo, sẵn chiếc xe ben nên mời các anh chị lên thùng xe sau để chở lên đỉnh hòn. Chẳng biết thế nào, giữa đường thùng xe bị “ben” ngược về phía sau, người trong thùng rơi rụng “như sung”, một số bị u đầu và có kỷ niệm suốt đời về chuyến thăm đảo.

Thông tin chung, thuyết minh về Hòn Khoai, tour Hòn Khoai thì gần như phổ cập trên internet, báo, đài và các trang du lịch, thế nên cũng chẳng cần giới thiệu chi tiết. Và có lẽ trên cả nước, đây là một trong số ít những cụm đảo còn giữ được vẻ đẹp hoang sơ, lãng mạn. Những chuyến công tác về Rạch Gốc - Tân Ân hay vùng Nhưng Miên (Viên An Đông), Ông Trang (Viên An), chúng tôi góp nhặt được biết bao câu chuyện về đảo Hòn Khoai của các bậc cao niên kể lại. Đây là cụm gồm 5 đảo, nổi giữa biển khơi nhưng được bà con vùng Ngọc Hiển gọi là “đảo ngọt”.

Chú Sáu Tuôi (Huỳnh Văn Tuôi) ở thị trấn Rạch Gốc, kể: “Thời Pháp xâm lược, rồi trước đó nữa, cả vùng này cứ tới tháng hạn là chèo ghe biển ra đảo lấy nước ngọt”. Mạch nước tuôn tràn thành suối, bà con cứ lấy tre hoặc bẹ chuối làm máng dẫn nước xuống mà khỏi tốn công vận chuyển. Khi người Pháp đặt “quan Tây” đóng trên đảo để trông coi Hải đăng, việc lấy nước ngọt ngày càng khó khăn. Nước là sự sống nhưng quan Tây không cho lấy nước, bà con cả vùng Viên An rộng lớn rơi vào hoàn cảnh thắt ngặt. Có người vì lòng căm ghét mà đặt tên con là Lý Xốc Xấc để nói về thái độ ngang ngược của bọn quan Tây. Và ai cũng biết, người Ngọc Hiển không bao giờ bị khuất phục. Không lấy được nước trên đảo, bà con chưng nước biển lấy nước ngọt, khi đói thì ăn trái mắm thay cơm. Với niềm tin bất diệt, người dân xứ biển đã cùng quê hương đi đến ngày toàn thắng. Giặc Pháp, giặc Mỹ thất bại, người người lại ra đảo Hòn Khoai để chở đầy những mạch nguồn ngọt mát...

Trước khi đi, thầy Nguyễn Hồng Vệ, Hiệu trưởng trường Chính trị tỉnh Cà Mau, căn dặn: “Lớp đi chuyến này là rất ý nghĩa. Có thể tìm hiểu kỹ hơn về khởi nghĩa Hòn Khoai do thầy giáo Hiển lãnh đạo. Tận mắt nhìn thấy vẻ đẹp và tiềm năng to lớn của biển đảo Cà Mau”. Đoàn khởi hành từ bến Khai Long, trên tàu của Hạt Kiểm lâm rừng cụm đảo Hòn Khoai, tôi nhanh chóng nhận ra người quen cũ, anh Sầy (Trần Minh Sầy), thuyền trưởng tàu. Tôi và anh học chung lớp đảng viên mới, vả lại, anh và anh Ba Viễn từng là đồng đội, đồng chí với nhau một thời gian. Nhìn đảo thật gần, thật xanh, nổi bật giữa nền trời và màu biển êm ả trong cái nắng tháng Ba. Cả đoàn ai cũng háo hức, có người là chuyến đi đầu, có người sau hơn 20 năm mới lại có dịp ghé đảo. Mũi tàu, mắt người và bao nhịp tim đều hướng về một phía. Khoảnh khắc ấy, ai cũng nhận ra rằng, biển đảo quê mình thật đẹp, thật thiêng liêng và thật tiếc nếu ai chưa từng có dịp ra thăm.

Tàu chạy một vòng quanh đảo, tôi nhanh chóng nhận ra một cầu tàu vững chãi đã xuất hiện trên bãi lớn, nơi trước đây mỗi lần ra đảo thì phải bì bõm lội bãi cát. Anh Sầy vừa nheo mắt lái tàu vừa thông tin: “Nơi đây dự kiến sẽ làm cảng nước sâu, trước đây Pháp cũng đã từng có ý định ấy”. Nghe nói Pháp đã thử khoan thăm dò nhưng thất bại, sau này ta cũng cố gắng vài lần khoan thăm dò địa chất nhưng hình như đều chưa có kết quả. Nhìn ra xa, anh Sầy nói: “Phía ngoài kia là luồng đi của tàu buôn quốc tế. Cụm đảo này nằm trên tuyến vận chuyển huyết mạch không chỉ của khu vực đâu, mà là của cả thế giới”. Trên tàu ai nghe cũng gật gù và đắm chìm vào những suy tư. Biết đâu một ngày nơi đây trở thành cảng biển với tầm vóc và quy mô quốc tế. Biết đâu được...

Tàu ghé bãi, một ngày nắng rực rỡ trên đảo. Ông bà xưa nói thật đâu có sai: “Tháng Ba bà già đi biển”, biển êm và đẹp như chưa từng đẹp đến vậy. Một cây số để đoàn lên điểm dừng chân tại Đồn Biên phòng. Nhớ khi trước, đồn ở Bãi Nhỏ, cạnh cơ quan Hạt Kiểm lâm, bây giờ ở địa điểm mới, đồn áng ngữ vị trí “sống lưng”, rất cơ động trong vấn đề bảo đảm an ninh, quốc phòng. Trung tá Nguyễn Văn To, Chính trị viên của đồn tiếp đoàn nồng nhiệt, chân tình. Trên bàn là dĩa đu đủ vàng, một đặc sản riêng có của thổ nhưỡng xứ đảo này. Cạnh bên là thùng... trà đá, một thứ được gọi là xa xỉ phẩm ở nơi này. Những khi biển động, nước đá là điều gì đó xa xôi, khao khát cháy bỏng kiểu như “Đêm mơ Hà Nội dáng kiều thơm” của một thi nhân - chiến sĩ bay bổng đất Hà thành.

Sau khi nghỉ ngơi, là bữa ăn theo kiểu bộ đội. Có người trong đoàn ăn liền 5 chén, bụng no căng rồi nói tỉnh queo: “Ngon như đó giờ chưa được ăn cơm”. Có người kể, ở nhà vợ nấu chê lên, chê xuống, ăn ít xịu, vậy mà ra đây ăn gì cũng ngon, kiểu này ra đảo dài dài. Nhưng nói là nói vậy thôi. Đây là đảo quốc phòng, mỗi lần đi phải thông qua nhiều thủ tục, đó là nguyên tắc và không phải đối tượng nào cũng được đặt chân lên đảo.

Thiếu tá Trịnh Văn Khoắn, Đồn phó Đồn Biên phòng Hòn Khoai, người Khánh Lộc, Trần Văn Thời, cho biết: “Cán bộ, chiến sĩ trên đảo hiện giờ đời sống ổn định, tâm lý vững vàng, sẵn sàng hoàn thành mọi nhiệm vụ được giao”. Trên đảo bây giờ có hầm chứa nước ngọt rất lớn (xây dựng tại phần vườn mà gia đình ông Mười để lại), có thêm những huyết mạch, trọng điểm để tăng cường khả năng an ninh - quốc phòng. Ngạc nhiên hơn, vườn rau, ao cá của các đơn vị luôn đầy ắp thực phẩm. Anh Khoắn hào hứng: “Trồng rau bây giờ tưới toàn bằng hệ thống tự động, mạch nước ngọt trên đảo luôn đảm bảo điều kiện tăng gia sản xuất, sinh hoạt và công tác an ninh - quốc phòng”.

Chiều trên đảo, một nhóm nhỏ tách ra đi câu cá biển. Còn lại chúng tôi hướng về đỉnh hòn, nơi “mắt biển” của vùng cực Đông Nam Tổ quốc. Tiến về ngọn Hải đăng, lòng ai cũng cuộn trào cảm xúc, phía sau có người hỏi: “Tây Olivier bị giết ở đâu?”, có người chỉ: “Nè, đây nè”. Cổng vào Hải đăng, mận, cam, mít, xoài có trái trĩu cành. Anh Nguyễn Văn Nhiên tiếp chúng tôi: “Hải đăng Hòn Khoai thuộc Công ty Bảo đảm an toàn hàng hải Tây Nam Bộ, trực thuộc Bộ Giao thông - Vận tải”. Hỏi thêm về cuộc sống anh em, anh Nhiên bình thản: “Anh em ở đây toàn quê xa hết, đã đến đảo thì coi đây là nhà, là quê hương”. Hải đăng này được thực dân Pháp xây dựng gần như sớm nhất trong hệ thống Hải đăng trên biển Việt Nam khi chúng xâm lược, đủ thấy nơi đây có vai trò trọng yếu thế nào. Anh Quách Minh Triệu quay qua nói với đứa con trai mình: “Bé Duy, đây là Hải đăng, là mắt biển, là nơi mà trước đây khởi nghĩa Hòn Khoai nổ ra”. Hai cha con chụp hình, bé Duy nói: “Con về sẽ khoe với mấy bạn là được ra thăm đảo Hòn Khoai, ra thăm Hải đăng”. Đúng rồi, chuyện này thật hay, thật ý nghĩa và bé Duy có quyền tự hào với mọi người.

Bước chân vào trụ sở làm việc, có người xòe gang tay để đo bề dày bức tường. Anh Nhiên nói: “Của Pháp xây hết, bước vào đây mấy anh thấy mát lạnh không”. Qua câu chuyện, mọi người còn biết thêm về chiếc đèn Hải đăng bị hư của Pháp, quy chế vận hành của Hải đăng hiện tại. Có một thông tin mà ai cũng ghi nhớ, đèn Hải đăng không bào giờ được tắt quá 15 phút trong đêm. Rì rầm đâu đó, có người bàn tán: “Tính ra, công trình Pháp xây chất lượng quá, hơn trăm năm rồi còn gì”. Ngoài xa, những luồng tàu buôn quốc tế ngược xuôi tấp nập...

Buổi tối giao lưu trên đảo, tôi gặp lại anh Lê Bá Ngữ, người của Hạt Kiểm lâm rừng cụm đảo Hòn Khoai. Mừng là nụ cười đã trở lại với anh. Hạnh phúc hơn, khi bên cạnh anh là một người bạn đời mới. Chắc mọi người chưa quên bi kịch xảy ra với anh Ngữ hồi tháng 6/2014, một cây cổ thụ đã bị dông lốc quật ngã, đè chết vợ và đứa con mới sinh của anh trong đêm định mệnh đó. Anh Ngữ xúc động: “Chuyện qua rồi chú, giờ nhà anh ngang đồn biên phòng trên này”. Một cuộc sống mới, niềm tin mới, hy vọng mới... những thứ ấy luôn giúp con người vượt qua khó khăn và sống tiếp. Trên hòn đảo này, có những con người đã vượt qua nỗi đau riêng, kiên trì và nhẫn nại kiếm tìm, dựng xây hạnh phúc.

Đêm ngủ trên đảo, tiếng vọng của biển rì rào. Mơ màng nghĩ đến một đêm nào đó, cùng với biển, những con người anh hùng đã làm nên một sự kiện chấn động Nam Kỳ. Mắt ai sáng trong đêm. Kẻ thù ngã gục. Tàu giương buồm thẳng tiến đất liền, cờ đỏ sao vàng tung bay trong gió. Biết bao trái tim, biết bao cánh tay vẫy cao chào mừng đoàn người của tự do, độc lập, của khát vọng hòa bình bất diệt. Hòn Khoai ơi, trong đêm ấy có trở mình thức giấc...

3. Sáng trên đảo. Anh Khoắn xòe lòng tay tặng cho bé Duy những hạt đậu rừng tuyệt đẹp. Ôi! Tuổi thơ của tôi, những hạt đậu “bình an”. Tôi và anh Triệu cùng lang thang tìm thêm những trái đậu “bình an” lủng lẳng trên tán lá cao. Hình dáng trái như trái điệp nhưng to lớn hơn rất nhiều. Phải dùng đá để tách hạt. Bên ngoài hạt phủ lớp phấn vàng, khi cạo sẽ lộ ra da hạt bóng loáng như gỗ mun. Tôi chọn 4 hạt đem về đất liền, cầu mong sự bình an cho gia đình. Đứa con trai sún răng của tôi cầm 4 hạt đậu trên tay, cười ngoác miệng, cẩn thận cất vào hộc tủ rồi nói: “Cái này là bình an của 4 cha con mình”. Mẹ nó phản đối: “Ai mà 4 cha con”, thằng con lại chống chế: “Thì của mẹ, của cha, của con với em Gà”. Tôi thấy mắc cười nhưng không quên nói với con của mình: “Nếu có dịp, ba sẽ dẫn con ra thăm đảo Hòn Khoai”. Nơi đó bình yên. Nơi đó thiêng liêng. Và nơi đó, là mắt biển.