Từ trước đến nay, nhắc đến hang động mọi người thường nghĩ ngay đến khu vực vườn quốc gia Phong Nha Kẻ Bàng của huyện Bố Trạch mà ít ai biết rằng khu vực thung lũng Tú Làn ở xã Tân Hóa, huyện Minh Hóa, tỉnh Quảng Bình cũng có một vòng cung hang động kỳ vĩ đến ngỡ ngàng, gọi là hệ thống hang Tú Làn.
Theo lời mời của anh Nguyễn Châu Á, Giám đốc Công ty lữ hành quốc tế Oxalis (Chua Me Đất), chúng tôi lên Tân Hóa. Con đường cấp phối lổm nhổm đá từ thôn Cổ Liêm chạy giữa cánh đồng ngô, lúa xanh non, xa về hai bên từng khối núi đá vôi xếp lớp trùng điệp.
Đến nơi, thung lũng Tú Làn đẹp như bức tranh thủy mặc, được tô điểm thêm bởi con suối Rào Nậy mềm mại uốn lượn quanh co, những ngọn đồi nằm lẻ loi rải rác tạo nên một khung cảnh núi rừng hoang dã nhưng kiêu kỳ và đầy bí ẩn. Chiếc xe cải tiến dùng tăng bo chở chúng tôi dừng lại tại một bãi đất trống bằng phẳng bên cạnh suối, mọi người sửa soạn hành trang, ba lô chỉ có nước uống, một ít đồ ăn nhẹ, túi võng ngủ và chiếc máy chụp hình, các thứ còn lại được mấy anh chị người địa phương đảm trách, thế là lên đường khám phá hang Tú Làn.
Con suối Rào Nậy về mùa này hiền lành đến lạ, nước chỉ xấp xỉ ướt tới gối, trong veo và mát lạnh. Thử thách đầu tiên của chuyến hành trình chính là việc phải leo qua ngọn đồi, nơi dòng suối lặn xuống để đến với hang Hung Ton (hung còn gọi là thung lũng theo tiếng địa phương) thuộc hệ thống hang Tú Làn. Cửa hang Hung Ton nằm cách mặt đất chừng 50m, trông xa như một dấu chấm khổng lồ được thiên nhiên vẽ vào bức tường núi đá.
Đi sâu vào hơn 100m nữa có một lối rẽ thông với nhánh hang phía dưới, men theo chiếc cầu thang gỗ leo xuống là cả một không gian rộng lớn, ánh sáng từ những chiếc đèn pin trên mũ như vô vọng trước bóng đêm đen đặc, những rặng thạch nhũ đồ sộ, những viên bi đều tăm tắp được tạo thành bởi sự miệt mài của nước, tất cả như mê hoặc các thành viên trong đoàn.
Ở hang Hung Ton còn có một đoạn sông ngầm dài chừng 50m, cả đoàn cho hành lý lên một chiếc thuyền hơi rồi từ từ bơi theo, phía cuối cửa hang là một thung lũng nhỏ bao quanh bởi các dãy núi. Từ đây lại một chặng đường leo trèo vượt qua các dãy núi, để đến hang Ken của hệ thống hang Tú Làn. Hang Ken có một nhánh khô và một nhánh hang nước phân định rõ ràng, nhưng đều gặp nhau ở một cửa ra chính. Tại đây nhiếp ảnh gia Casten Peter đã cho ra đời một tuyệt phẩm đứng đầu trong bộ ảnh chụp hang động Quảng Bình và chính bộ ảnh đó đã tôn ông thành nhiếp ảnh gia của năm do tạp chí National geographic bình chọn.
Từ hang Ken đến hang Kim không xa lắm, cửa vào hang Kim khá hẹp, có nhiều đoạn phải lách người mới đi được. Những bãi đá lô nhô như thử thách bước chân và ý chí các thành viên trong đoàn. Giống như hầu hết các hang động ở vùng Tân Hóa của huyện Minh Hóa này, hang Kim cũng được hình thành như là cửa thoát lũ cho hệ thống sông ngầm nơi đây. Các khối thạch nhũ nằm ngổn ngang.
Đi sâu thêm vào bên trong, một hố sụt mở ra giếng trời với ánh sáng lung linh huyền ảo, mọi người tranh thủ nghỉ chân, chụp vài tấm hình làm kỷ niệm rồi đi tiếp. Càng vào sâu, lối đi càng bị thu hẹp bởi những khối thạch nhũ đồ sộ chắn đường. Mọi người cố gắng bước cẩn thận, tránh dẫm phải những khối thạch nhũ còn non, mềm và dễ gãy. Cùng đi trong đoàn với chúng tôi hôm đó có anh Luke Ford, vị khách nước ngoài này còn khá trẻ nhưng hiện đang là giám đốc một công ty du lịch chuyên bán tour trên 60 nước.
Lần thứ 3 trở lại với Quảng Bình để chinh phục các chuyến khảo sát hang động anh vẫn rất phấn chấn chia sẻ: “hệ thống hang Tú Làn rất đẹp và rất thú vị. So với các hang động khác tôi từng tham quan tại Quảng Bình thì ở đây khó hơn một chút để đến và khám phá nhưng cảnh sắc lại đẹp và rất hoang sơ. Thú vị nhất là được bơi qua dòng sông ngầm ở trong động, cảm giác thật tuyệt”.
Tâm điểm của vòng cung hang động ở Tân Hóa có lẽ chính là hang Tú Làn, hang dài hơn 600m, được đánh giá cao bởi những khối thạch nhũ hoành tráng, kỳ vĩ và một thác nước trong hang khoảng 10m rất đẹp. Ông Howard Limbert - Trưởng đoàn thám hiểm hang động Hoàng gia Anh từng cho biết: “Việc có thác nước trong hang động là điều độc đáo mà chúng tôi lần đầu nhìn thấy ở đây”. Đặc biệt tại thác nước trong hang động Tú Làn, đoàn thám hiểm đã phát hiện một loài cá bơi ngược thác rất kỳ lạ. Cá được mô tả có màu trắng to cỡ ngón tay áp út và phóng ngược rất nhanh trong dòng thác của hang Tú Làn. Các nhà thám hiểm chuyên sâu về hang động nên không hiểu lắm về ngư loài học, nhưng họ cho rằng đây là điều rất lạ.
Với khoảng cách gần 2km là một hang động, vòng cung này rất lý tưởng cho những người ưa mạo hiểm, muốn khám phá và trải nghiệm sự kỳ vĩ của thiên nhiên. Được biết Công ty Oxalis đang xây dựng đề án đầu tư và đưa vào khai thác hệ thống hang động này theo hướng bền vững. Tương lai không xa, vòng cung hang Tú Làn ở Tân Hóa sẽ góp thêm vào sự đa dạng của các chuyến tham quan hang động ở Quảng Bình.
TTXT du lịch Quảng Bình