Với 1.200ha đất rừng, Khu du lịch Madagui được bao quanh bởi một hệ thống sông suối có cảnh quan thiên nhiên kỳ vĩ, các hang động liên hoàn cùng với thảm động - thực vật phong phú. Thời cổ sử, đây là quê hương của người Mạ, một bộ tộc đã tồn tại hàng ngàn năm dưới bóng rừng già. Thuật ngữ Madagui theo tiếng Mạ có nghĩa là “dòng sông vàng” của người Mạ. Trong quá trình du canh du cư của người Mạ, bao giờ già làng cũng là người đi tìm đất mới. Thời ấy vùng này được các già làng chọn để cắm buôn làng, vì đây là một quần thể hội đủ điều kiện về thần linh cũng như no ấm.
Chiếc xe đặc chủng chở chúng tôi khám phá rừng Madagui. Tại đây, những đoạn đường dù gần hay xa trong phạm vi của Khu du lịch Madagui đều được trải đá chẻ sát nhau nằm trên mặt đất. Đặc biệt, những điểm đến đều mang theo truyền thuyết văn hóa Mạ. Đầu tiên là con suối vàng của người Mạ với cây cầu treo bắc qua chông chênh dài hơn 100m. Đứng trên chiếc cầu này nhìn dòng nước trong như tấm lụa thiên thanh. Dọc theo bờ suối là những bến tắm đầy đá cuội nhẵn bóng, chưa hết dòng suối này là nơi sinh sống của hai loại cá lăng và cá leo vàng đã tồn tại không biết từ lúc nào. Cách đây vài ngày tôi tình cờ gặp ông K’Vẻo, người Mạ đã gắn bó với rừng sinh thái Madagui. Được hỏi vì sao con suối này có tên là “dòng suối vàng”, ông chặc lưỡi: “Theo ông bà kể lại, ngày xưa, trong một đợt hạn hán kéo dài làm khắp buôn làng người Mạ lo lắng vì thiếu nước. Trẻ con khóc hét suốt ngày vì khát. Có một người phụ nữ vừa sinh con nhưng không có sữa, nên người chồng phải vào rừng tìm trái chua cho vợ con ăn. Chàng đã vượt qua ba ngọn núi và bảy cánh rừng. Một buổi sáng, khi mặt trời vừa nhô lên, chàng phát hiện một tổ ong liền dương cung bắn. Mũi tên vừa chạm vào tổ ong, một dòng nước vàng bắn thẳng vào người. Chàng trai hoảng sợ bỏ chạy, dòng nước đuổi theo. Đến khi kiệt sức, người chồng gục xuống bên cánh rừng rồi thiếp đi, dòng nước cũng dừng lại tạo thành con suối. Nhờ dòng nước này mà buôn làng người Mạ được cứu sống và tồn tại cho đến ngày nay nên gọi là Madagui”. Câu chuyện ông K’Vẻo dù sao cũng là truyền thuyết nhưng với tâm thức người Mạ vẫn là dòng suối thiêng và bây giờ là dòng suối mát rượi trong xanh đẹp nhất của Khu du lịch Madagui này.
Để được thâm nhập vào thế giới hang động huyền bí, chúng tôi ngoài đi xe đặc chủng còn phải lội bộ, trong hang các tảng đá xếp chồng lên nhau tạo ra những khe hở, con đường độc đạo chênh vênh nhỏ hẹp, nhiều mỏm đá nhọn lởm chởm... Có hang chúng tôi chỉ mất 15 phút nhưng đối với hang Tử thần sâu tới 20m, dài khoảng 200m, ngoằn ngoèo có cả khe nước nên chúng tôi phải mất 30 phút mới lên được mặt đất. Mỗi hang động trong lòng núi tại Khu du lịch Madagui đều mang theo câu chuyện gắn với số phận như hang Thần Núi là nơi ngự trị của thần Yang Ndu, hang Thầy nơi ẩn cư của một đạo sĩ, hang Tiên lưu dấu những nàng tiên lạc xuống trần, hang Tung mang theo huyền thoại tình yêu bất tử của nàng chim thần với chàng trai người Mạ tốt bụng. Ở Thiên Phúc Sơn Động, chúng tôi được chiêm ngưỡng tượng dơi khắc trên phiến đá lớn sà xuống tiếp nhận ngũ quả, báo hiệu điềm lành, may mắn cho con người. Bên ngoài hang dơi, còn có một pho tượng Phật Thích Ca cao hơn 2m, rất gầy, ngồi thiền trên tảng đá lớn. Xung quanh là cảnh tượng muông thú bằng đá tự nhiên được chạm trổ như thật mang hình dáng: voi, trâu, sư tử, hổ, gấu, long, lân, quy, phụng nằm phủ phục, lắng nghe ngài thuyết pháp.
Rời những hang động kỳ bí mang bóng dáng của một thời tiền sử, chúng tôi đi thăm các điểm vui chơi giải trí trong Khu du lịch Madagui rồi quay về lại con suối vàng của người Mạ. Đối diện con suối là tượng thần núi Bonom cao 15m, bức tượng oai nghiêm trên bệ đá tựa lưng vào rừng. Vị thần được khắc họa với hình dáng đức độ, mạnh mẽ và uy nghiêm. Truyền thuyết người Mạ kể rằng: Từ xa xưa, tổ tiên người Mạ được sinh ra từ một cái lỗ. Ban đầu Mạ Tô ra trước đi về phía mặt trời mọc, kế đến là Mạ Cóp đi về phía mặt trời lặn và tộc người Mạ ở đây chui ra sau cùng. Vì được sinh cuối nên người Mạ vùng này được tắm rửa, vóc dáng hoàn chỉnh hơn, được Yàng cho thần núi Bonom bảo vệ, chính vì thế người Mạ xem Bonom là thần hộ mạng cho mình. Dựa theo truyền thuyết ấy, các nhà kiến trúc và điêu khắc đã thiết kế thần núi Bonom ngự trị chính diện ở công viên để quan sát bảo vệ cho khách tham quan.
Về ý nghĩa Madagui được nhà dân tộc học Thông Thanh Khánh giải thích, dựa theo chuyện kể thuật ngữ này mang nghĩa “dòng nước của người trẻ tuổi”. Theo lời các già làng, ngày xưa, các chàng trai cô gái Mạ thường tập trung vào những nơi sông suối đẹp cạnh bìa rừng để đốt lửa múa hát trong những đêm trăng sáng. Con gái Mạ Tô lúc tắm chỉ cởi y phục vào phút cuối, còn gái Mạ Naan thì thong thả cởi váy ngay trên bờ sông, nhưng dùng tay trái che bộ phận nhạy cảm của mình. Còn các chàng trai, muốn cho con gái thích nên xiết chặt dây khố và cố ý cho bắp thịt nổi lên để thể hiện cơ thể cường tráng. Theo nhà dân tộc học thì đây là nơi tụ họp của người trẻ và cho đến giờ Khu du lịch Madagui này là nơi chiếm tỷ lệ người trẻ cao nhất vùng...
TTXT du lịch Đà Lạt