Trong hành trình tham quan, khám phá và trải nghiệm “đảo Ngọc” thì Vườn quốc gia Cát Bà là một trong những điểm đến không thể bỏ qua với nhiều du khách, nhất là khách du lịch nước ngoài. Đến đây, du khách có nhiều lựa chọn, từ tìm hiểu, nghiên cứu hệ sinh thái phong phú, đa dạng, khám phá hệ thống hang động đến trải nghiệm cuộc sống của người dân địa phương và ngư dân trên biển.
Tổng diện tích 15.200 héc-ta, Vườn quốc gia Cát Bà có hệ sinh thái phong phú, đa dạng với nhiều loài động, thực vật đặc hữu: quần thể cây Và Nước tại khu vực Ao Ếch, khỉ vàng, sơn dương, trăn đất, bìm bịp, chim cu... Đặc biệt, voọc Cát Bà là loài linh trưởng hiếm và không bắt gặp ở bất cứ nơi nào khác trên thế giới, chỉ có duy nhất ở đây. Từ giữa thập niên 90 của thế kỷ trước, vườn được phép phát triển du lịch song song với hoạt động bảo tồn và nghiên cứu khoa học. Từ số khách tham quan ít ỏi lúc đầu, đến năm 2017 đã tăng lên gần 60.000 lượt người.
Dù nằm biệt lập nơi đảo xa, nhưng giao thông đến Vườn quốc gia Cát Bà khá thuận lợi. Nếu chọn đường bộ, sau khi trải nghiệm cây cầu vượt biển dài nhất Việt Nam mang tên Đình Vũ - Cát Hải, qua phà Gót, đi thêm khoảng hơn 15 cây số đường men theo bờ biển và xuyên rừng sẽ đến trung tâm Vườn. Còn đi tàu cao tốc từ bến Bính đến thị trấn Cát Bà, quãng đường từ cầu cảng tới trung tâm Vườn hơn 10 cây số. Đến thăm Vườn quốc gia Cát Bà, du khách có nhiều lựa chọn: du lịch sinh thái rừng, tìm hiểu hệ động thực vật rừng nguyên sinh với các loài linh trưởng đặc hữu hoặc tìm hiểu một số loài côn trùng, bò sát và một số loài thú ăn đêm; khám phá hệ sinh thái vịnh, tùng, áng tại vịnh Lan Hạ, động Trung Trang, động Thiên Long kết hợp lặn ngắm san hô, câu cá, tắm biển, leo núi; du lịch cộng đồng, trải nghiệm cuộc sống của người dân địa phương và ngư dân trên biển; du lịch tình nguyện...
Giám đốc Trung tâm du lịch Vườn Đặng Văn Luyện cho biết, dù với khách đã có kinh nghiệm du lịch Vườn quốc gia Cát Bà, hay nhất là những người lần đầu đến đây, để tránh bị lạc, trung tâm khuyến cáo không nên đi vào rừng mà không có hướng dẫn viên du lịch hoặc người dân địa phương dẫn đường. Du khách nên đi theo đường mòn, không tách đoàn rẽ ngang, rẽ dọc. Hiện có 15 tuyến tham quan với giá vé Vườn quốc gia Cát Bà là 40.000 đồng/lượt/người lớn và 20.000 đồng/lượt/trẻ em. Đó là các tuyến: Trung tâm vườn - rừng kim giao - đỉnh Ngự Lâm - động Trung Trang; động Trung Trang - hang Uỷ Ban - suối Treo Cơm; tuyến du lịch giáo dục môi trường - động Trung Trang; rừng ngập mặn - động Thiên Long; Khe Sâu - Cái Minh Tự; Việt Hải - Trà Báu; trung tâm vườn - Ao Ếch; Ao Ếch - Việt Hải; trung tâm vườn - Mây Bầu; Mây Bầu - Khe Sâu; Mé Gợ - Mây Bầu; Mây Bầu - Áng De; Trung Trang - Ánh Xum; Ánh Xum - Liên Minh; tuyến xem thú đêm và ngắm chim vào sáng sớm (trung tâm vườn - Đồng Thài Lài - tuyến giáo dục môi trường và Mây Bầu).
Trong các tuyến du lịch kể trên, xa nhất là tuyến Trung tâm Vườn - Ao Ếch - Việt Hải trên 9 km, du khách đi bộ xuyên rừng mất khoảng 5-6 giờ. Tuyến thu hút nhiều du khách nhất là Trung tâm Vườn - rừng kim giao - đỉnh Ngự Lâm - động Trung Trang. Đặc biệt, thăm rừng kim giao, du khách sẽ được hướng dẫn viên thuyết minh về Vườn quốc gia Cát Bà, kể truyền thuyết đẹp như mơ nhưng cũng lắm bi kịch của tình yêu đôi lứa. Chuyện rằng, xưa có một đôi trai tài, gái sắc yêu nhau say đắm nhưng bị đôi bên gia đình ngăn cấm. Để muôn đời, muôn kiếp được ở bên nhau, họ cầu trời, khấn phật cho hóa thành cây kim giao. Tình yêu son sắt của đôi trẻ cảm động đất trời. Từ đó, trên đời có thêm loài cây kim giao. Thời phong kiến, gỗ kim giao được dùng làm đũa để vua chúa kiểm tra xem trong thức ăn có độc hay không.
Thăm Vườn quốc gia Cát Bà, du khách có những giây phút tuyệt vời xa rời công việc, cuộc sống bận rộn hằng ngày, tận hưởng không khí trong lành cùng cảnh quan tươi đẹp. Thú vị nhất dạo bước dưới tán lá cây rừng, thỏa thích nghe tiếng chim hót líu lo, vẳng đâu đây tiếng suối chảy róc rách như lời tâm tình, thoang thoảng nơi cánh mũi hương thơm của hoa rừng, vị ngai ngái của cỏ khô hay lá cây hoại mục. Nơi rừng và biển gặp nhau, giữa những cánh rừng hàng trăm, hàng ngàn năm tuổi, trong lòng mỗi du khách lại dậy lên háo hức cùng khát khao khám phá, chinh phục. Để rồi sau chuyến đi, vẹn nguyên ký ức về thiên đường có thật nơi hạ giới, câu chuyện của cỏ cây, hoa lá cùng những người đời đời gắn bó, giữ gìn, bảo vệ để rừng mãi xanh.
TTXT du lịch Cát Bà